رجال السید بحرالعلوم

سید محمدمهدی بحر العلوم طباطبایی (۱۱۵۵ - ۱۲۱۲ ق)، فقیه، محدث، حکیم، ادیب و از چهره‌های برجسته تاریخ تشیع در دوران خود بود. او که سردودمان آل بحرالعلوم محسوب می‌شود، ریاست حوزه علمیه نجف و مرجعیت شیعیان را در روزگار خود بر عهده داشت. اثر مهم و ماندگار وی در حوزه علم رجال، کتابی است که در چاپ‌های معاصر با عنوان رجال السید بحر العلوم منتشر شده، اما نام اصلی و مشهور آن در متون علمی، الفوائد الرجالیة است. این کتاب در واقع دائرةالمعارفی رجالی است که به معرفی بیوت رجالی شیعه و راویان احادیث پیامبر (ص) و ائمه (ع) می‌پردازد و یکی از منابع اساسی در بررسی وضعیت حدیث‌شناسان به‌شمار می‌رود.

این کتاب ارزشمند که نگارش آن در سال ۱۲۱۲ ق به پایان رسیده، در سه بخش کلیدی و ساختارمند تنظیم شده است. بخش نخست به بررسی مهم‌ترین خاندان‌های رجالی اختصاص دارد و شرح حال بسیاری از افراد این خاندان‌ها به‌طور مفصل در آن ذکر شده است. بخش دوم شامل اسامی علما و رجال حدیث است که برای تسهیل در دسترسی، بر اساس حروف الفبا مرتب شده‌اند و مؤلف در ذیل هر مدخل، اقوال و نظرات علمای علم رجال را درباره آن فرد نقل می‌کند. بخش سوم نیز دربردارنده فواید رجالی متفرقه و مباحث روش‌شناختی، از جمله شیوه شناسی فهرست شیخ طوسی و بررسی انتقادی و تخصصی برخی از راویان مهم است.

کتاب رجال السید بحرالعلوم به زبان عربی نگاشته شده و با تحقیق و تعلیق سید محمدصادق بحرالعلوم و سید حسین بحرالعلوم به چاپ رسیده است. محققان در مقدمه این اثر، شرح حال مفصلی از مؤلف، خاندان بحر العلوم و معرفی محتویات کتاب را آورده‌اند. اهمیت این اثر تا بدانجاست که محقق تهرانی در کتاب الذریعة، آن را با دو عنوان الفوائد الرجالیة و همچنین رجال السید محمد مهدی فهرست نموده است که این امر خود گواهی بر جایگاه و اعتبار بالای این متن در میان آثار رجالی شیعه است و غالباً از آن با عنوان اختصاری رجال بحرالعلوم نیز یاد می‌شود.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] بحر العلوم طباطبایی، سید محمد مهدی (۱۱۵۵ - ۱۲۱۲ ق) فقیه، محدث، حکیم، ادیب و سردودمان آل بحرالعلوم و رئیس حوزه علمیه نجف و مرجع شیعیان در روزگار خود بود، وی صاحب کتاب رجالی با عنوان، رجال السید بحر العلوم، می باشد.
نام اصلی این کتاب، الفوائد الرجالیة است؛ اما در این چاپ، با این عنوان آورده شده است.کتاب در سه بخش تنظیم شده است که عبارت اند از:بررسی مهم ترین خاندان های رجالی همراه با ذکر شرح حال مفصل بسیاری از افراد این خاندان ها؛اسامی علما و رجال حدیث، که بر اساس حروف الفبا مرتب شده اند، با ذکر اقوال علمای علم رجال در مورد آنها؛فواید رجالی متفرق، از جمله شیوه شناسی فهرست شیخ و بررسی برخی از راویان مهم.مقدمه محققان در زندگی نامه مؤلف و خاندان بحر العلوم و معرفی محتویات کتاب است.محقق تهرانی در الذریعة، این کتاب را با عنوان الفوائد الرجالیة و نیز با عنوان رجال السید محمد مهدی فهرست نموده است.
[ویکی نور] رجال السید بحرالعلوم «المعروف بالفوائد الرجالیه». رجال السید بحرالعلوم معروف به «الفوائد الرجالیة» اثر سید محمدمهدی بحرالعلوم طباطبایی (1155- 1212ق)، کتابی است رجالی که در آن به معرفی بیوت رجالی شیعه، راویان احادیث پیامبر(ص) و ائمه(ع)و بیان برخی از فواید رجالی پرداخته شده است. نگارش کتاب در سال 1212ق به پایان رسیده و با تحقیق و تعلیق سید محمدصادق بحرالعلوم و سید حسین بحرالعلوم به زبان عربی منتشر شده است. از این کتاب غالباً با عنوان «رجال بحرالعلوم» نیز یاد می شود
کتاب با دو مقدمه از ناشر و محققین آغاز و مطالب در چهار جلد، تنظیم شده است. نویسنده مانند دیگر بزرگان رجال، کتاب خود را به ترتیب حروف الفبا تنظیم کرده است. وی در این اثر گران بها، روات حدیث را به تفصیل نام برده و مشخصات کامل آنان را ذکر کرده است؛ مانند نام، نام پدر روای، در چه زمانی زندگی می کرده، از چه کسی نقل روایت کرده و یا از نظر علما قابل اعتماد است یا نه
مقدمه ناشر که بسیار مفصل است (حدوداً 195 صفحه)، دارای دو قسمت است: در قسمت اول که به معرفی کتاب پرداخته شده، کل مطالب آن، به سه مرحله تقسیم و توضیح مختصری پیرامون هر مرحله ذکر گردیده استدر قسمت دوم مقدمه، زندگی نامه مفصلی از نویسنده ارائه و طبقات مختلف خاندان بحرالعلوم، به صورت مفصل توضیح داده شده است
در مقدمه مختصر محققین به تقسیمات کتاب (سه مرحله و ملحقات آن که از آن ها به چهار فصل تعبیر شده)، اشاره شده است
در یک نگاه کلی، می توان مطالب این کتاب ارزشمند را در سه مرحله تقسیم کرد:

جمله سازی با رجال السید بحرالعلوم

سيد جواد گفت: من با خادم بمنزلش رفتيم و دستور استاد را انجام داديم، همسايه گفت:اين غذا را اعراب نمى توانند درست كنند، بگو متعلق به چه كسى است و با اصرار گفتم: از سيد بحرالعلوم است.