سید محمدمهدی بحر العلوم طباطبایی (۱۱۵۵ - ۱۲۱۲ ق)، فقیه، محدث، حکیم، ادیب و از چهرههای برجسته تاریخ تشیع در دوران خود بود. او که سردودمان آل بحرالعلوم محسوب میشود، ریاست حوزه علمیه نجف و مرجعیت شیعیان را در روزگار خود بر عهده داشت. اثر مهم و ماندگار وی در حوزه علم رجال، کتابی است که در چاپهای معاصر با عنوان رجال السید بحر العلوم منتشر شده، اما نام اصلی و مشهور آن در متون علمی، الفوائد الرجالیة است. این کتاب در واقع دائرةالمعارفی رجالی است که به معرفی بیوت رجالی شیعه و راویان احادیث پیامبر (ص) و ائمه (ع) میپردازد و یکی از منابع اساسی در بررسی وضعیت حدیثشناسان بهشمار میرود.
این کتاب ارزشمند که نگارش آن در سال ۱۲۱۲ ق به پایان رسیده، در سه بخش کلیدی و ساختارمند تنظیم شده است. بخش نخست به بررسی مهمترین خاندانهای رجالی اختصاص دارد و شرح حال بسیاری از افراد این خاندانها بهطور مفصل در آن ذکر شده است. بخش دوم شامل اسامی علما و رجال حدیث است که برای تسهیل در دسترسی، بر اساس حروف الفبا مرتب شدهاند و مؤلف در ذیل هر مدخل، اقوال و نظرات علمای علم رجال را درباره آن فرد نقل میکند. بخش سوم نیز دربردارنده فواید رجالی متفرقه و مباحث روششناختی، از جمله شیوه شناسی فهرست شیخ طوسی و بررسی انتقادی و تخصصی برخی از راویان مهم است.
کتاب رجال السید بحرالعلوم به زبان عربی نگاشته شده و با تحقیق و تعلیق سید محمدصادق بحرالعلوم و سید حسین بحرالعلوم به چاپ رسیده است. محققان در مقدمه این اثر، شرح حال مفصلی از مؤلف، خاندان بحر العلوم و معرفی محتویات کتاب را آوردهاند. اهمیت این اثر تا بدانجاست که محقق تهرانی در کتاب الذریعة، آن را با دو عنوان الفوائد الرجالیة و همچنین رجال السید محمد مهدی فهرست نموده است که این امر خود گواهی بر جایگاه و اعتبار بالای این متن در میان آثار رجالی شیعه است و غالباً از آن با عنوان اختصاری رجال بحرالعلوم نیز یاد میشود.