معنی اعراب اسامی سور

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] اعراب اسامی سور، شیوه تلفظ اسامی سوره های قرآن به لحاظ اعراب و حرکات حروف آخر را می گویند.
سوره های قرآن به صورت های مختلف نامگذاری شده اند. با توجه به شکل های مختلف اسامی سوره های قرآنی، بحثی با عنوان «اعراب اسامی سوره های قرآن» در بعضی از کتاب های علوم قرآنی مطرح شده است.
قواعد اعراب اسامی سوره ها
سیوطی در الاتقان کلامی از ابوحیان درکتاب شرح التسهیل نقل و قواعد اعراب اسامی سوره ها را به این صورت بیان می کند:۱. اگر نام سوره به صورت جمله باشد (مثل «قل اوحی» (نام سوره جن ) و «اتی امر الله») به همان صورت حکایت می شود و تغییری داده نمی شود.۲. اگر نام سوره به صورت فعلی باشد که ضمیری در آن نیست، با آن، مثل کلمه غیرمنصرف عمل می شود؛ مگر این که ابتدای آن، همزه وصل باشد، که در این حالت به نحو همزه قطع قرائت شده، «تا» ی تانیث در حالت وقفی به «ها» تبدیل می شود. مثلا گفته می شود: قرات «اقتربة»، و در حالت وقف چنین می خوانیم: قرات «اقتربه».۳. اگر نام سوره به صورت اسم و از حروف هجا (الفبا) باشد، اگر مثل «ق» یک حرفی باشد و لفظ «سوره» پیش از آن بیاید، « ابن عصفور » قائل به وقف و عدم اعراب است و «شلوبین» هر دو وجه (وقف و اعراب) را جایز می داند؛ ولی اگر لفظ «سوره» پیش از آن نیاید (نه لفظا و نه تقدیرا)، وقف و اعراب هردو جایز است.اما اگر نام سوره بیش از یک حرف و هم وزن اسامی عجمی باشد مثل «طس و حم» که هم وزن هابیل و قابیل هستند) به صورت حکایت و غیرمنصرف خوانده می شود؛ خواه کلمه «سوره» پیش از آن بیاید یا نه. و اگر هم وزن اسامی عجمی نباشد و ترکیب در آن ممکن باشد (مثل «طا سین میم») و کلمه «سوره» پیش از آن بیاید، هم به نحو حکایت و هم معرب یا مرکب و به فتح سین (طا سین میم) مثل حضرموت، یا به اعراب نون در حالی که به ما بعد خود مضاف است به صورت منصرف یا غیرمنصرف (به لحاظ تذکیر و تانیث ) می توان قرائت کرد؛ ولی اگر ترکیب ممکن نباشد، منحصر در وقف است (خواه کلمه سوره پیش از آن بیاید یا نه)؛ مثل: «کهیعص» و «حم عسق».۴. اگر نام سوره به صورت اسم و غیر حروف هجا (الفبا) باشد، اگر مثل الانفال و الاعراف و الانعام با «الـ» باشد، معرب خواهد بود و با اضافه کلمه سوره، مجرور خواهد شد ( سورة الانفال ). و در صورت عدم «الـ» (مثل هود و نوح )، اگر کلمه سوره نیاید، غیرمنصرف خواهد بود؛ مثل: «هذه هود» و «قرات هود». و در صورت اضافه کلمه سوره، معرب و منصرف خواهد بود؛ مثل: « سورة نوح » و « سورة هود »؛ مگر این که اسباب منع صرف در آن باشد؛ مانند: «قرات سورة یونس ».