کیمیاء

کیمیا یکی از شاخه‌های علوم غریبه است که به تلاش برای تبدیل کانی‌ها و فلزات می‌پردازد. علوم غریبه یا کُلُّهُ سِرّ شامل پنج شاخه اصلی است که یکی از آن‌ها، دانش طبیعی کیمیا نامیده می‌شود. به‌گفته ابوریحان بیرونی، دیگر شاخه‌های این علم شامل هیمیا، ریمیا، لیمیا، سیمیا و شیمیا هستند. ریشه این کلمه به زبان‌های باستانی برمی‌گردد و احتمالاً منشاء آن به میانرودان مربوط می‌شود. نام شیمی در تمامی زبان‌ها از همین واژه نشأت گرفته است. برخی نیز معتقدند که ریشه واژه کیمیا از زبان یونانی است. دانش کیمیا از ایران آغاز شد و از طریق عرب‌ها به اروپا منتقل گردید. همچنین، واژه شیمی در زبان فارسی یک وام‌واژه از زبان فرانسوی است که خود به نوعی تغییر یافتهٔ واژه کیمیا به شمار می‌آید. واژه کیمیاگری از زبان عربی الکیمیا یا الخیمیا نشأت گرفته و احتمالاً از افزودن حرف تعریف ال به واژه یونانی خمیا شکل گرفته است. به نظر می‌رسد این واژه همچنین با واژگان یونانی مانند خیئین به معنای ریختن و خومیا به معنای روی هم ریختن، پاشیدن، ذوب کردن و آلیاژ کردن و همچنین خوماتوس به معنای چیزی که بیرون ریخته می‌شود، شمش مرتبط باشد. یکی از احکام دایوکلتیان که در حدود سال ۳۰۰ میلادی در یونان نوشته شده، به نوشته‌های مصریان باستان در مورد خمیا و تبدیل طلا و نقره اشاره دارد. همچنین، کیمیا نام دخترخوانده مولانا جلال‌الدین رومی بوده است. هرچند این موضوع در آثار مولانا ذکر نشده، اما در مقالات شمس به آن اشاره شده است.