دشمن زیاری نام یک منطقه و نیز نام یک ایل/طایفه در جنوبغرب ایران است که بخش بزرگی از آن در استان فارس واقع شده و قسمتهایی از آن در استانهای کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر نیز ساکن هستند. از نظر اداری، «بخش دشمن زياری» بخشی از شهرستان نورآباد ممسنی در استان فارس است که مرکز آن روستای دولتآباد بوده و شامل دو دهستان (دشمن زياری و مشایخ) و حدود پنجاه روستا است؛ جمعیت آن نیز در سرشماریها چندین هزار نفر گزارش شده است. این ناحیه کوهستانی و سردسیری است و پوشش جنگلی آن شامل بلوط و مراتع طبیعی است؛ از لحاظ جغرافیایی در شمالغربی فارس و در همسایگی شهرستانهای سپیدان، شیراز و کازرون قرار دارد.
ریشه نام «دشمن زیاری» تاریخی و مربوط به دوران تعاملات و نزاعهای منطقهای است؛ پژوهشهای محلی و تاریخی نشان میدهد که اصطلاحات محلی و تعلقات طایفهای (از جمله مهاجرت طوایف ممسنی در دوره صفویه و بعدتر) در شکلگیری نام و هویت این منطقه نقش داشتهاند. ایل یا طایفه دشمن زیاری خود شاخههایی در کهگیلویه و ممسنی دارد و در متون تاریخی و اسنادی مربوط به فارس از این طایفه و سلسله بزرگان و کلانتریان محلی یاد شده است. گفتنی است که بخشهای مختلف منطقه در طول تاریخ دستخوش حوادثی چون حملات و پراکندگی ساکنان و مهاجرت شدهاند و مطالعات میدانی و اسنادی درباره جغرافیای تاریخی آن منتشر شده است.
از منظر اقتصادی و فرهنگی، دشمن زیاری منطقهای کشاورزی-دامداری با پتانسیلهای طبیعی قابلتوجه است: تاکستانها، باغها، چشمهها، تنگهها و آبشارهای دیدنی (مانند آبشارها و تنگههای محلی) از جاذبههای بومشناختی و گردشگری آناند؛ اما بهگفته گزارشها، این منطقه با مشکلاتی مثل مهاجرت نیروی کار، کمبود زیرساختها و ضعف در بهرهبرداری اقتصادی و گردشگری مواجه است. در عین حال مردم منطقه زبان لُری صحبت میکنند و رسوم و پوشش محلیشان هنوز زنده است که میتواند برای توسعه گردشگری فرهنگی و طبیعی ارزشآفرین باشد.
