این واژه در زبان فارسی، مانند بسیاری از واژگان دیگر، دارای طیف گسترده‌ای از معانی و کاربردهای مختلف است که در طول تاریخ تحول یافته و در بستر متون کهن فارسی گنجینه‌ای از این دگرگونی‌های معنایی را به نمایش می‌گذارد. این اصطلاح، در نگاه اول، تصویری ملموس از عمل فیزیکی لمس کردن را در ذهن تداعی می‌کند، اما بررسی دقیق‌تر متون نشان می‌دهد که این واژه فراتر از معنای ظاهری خود، مفاهیم پیچیده‌تر و ظریف‌تری را نیز در بر می‌گیرد. این مقاله بر آن است تا با بررسی تطبیقی دو کاربرد برجسته از اصطلاح "دست زد" در متون فارسی قدیم، به درک عمیق‌تری از غنای معنایی این واژه دست یابد و سیر تحول آن را در طول زمان مورد کنکاش قرار دهد.
در معنای اصلی و اولیه خود به عمل فیزیکی لمس کردن، مالیدن، یا دست‌کاری کردن چیزی با دست اشاره دارد. این مفهوم به طور واضح و صریح در متون کهن فارسی یافت می‌شود و معمولاً با بار معنایی منفی، از جمله تخریب، خرابکاری، یا دست‌اندازی همراه است. در این کاربرد، دست زد بیانگر عملی است که به قصد آسیب رساندن، از بین بردن، یا سوءاستفاده از چیزی انجام می‌شود.