تاکسیلا

تاکسیلا. ( اِخ ) تاکسیل. پایتخت کشوری قدیمی بشمال هند که فرمانروای آن بهمین نام «تاکسیل » معروف گشت و اکنون این شهر را اتوک نامند. قاموس الاعلام ترکی ذیل کلمه تاقسیله آرد: نظر بتواریخ قدیمه نام شهری بود بر ساحل سند و تاقسیل پادشاه قدیم این خطه آن را پایتخت خود قرار داده بود. رجوع بتاریخ ایران باستان ج 2 ص 1783 و 1854 و تاکسیل شود.

تکسیلا یا تکشَشیلا ( به سانسکریت: तक्षशिला Takṣaśilā )، ( به اردو: ٹیکسلا )، ( به پالی: Takkasilā ) نام مکان باستان شناختی مهم در هند باستان و پاکستان کنونی است. تاکسیلا دربردارندهٔ ویرانه های شهر گندارهای تاکشاشیلا است که مرکز مهم ودایی - هندو و بودایی میان سدهٔ ششم میلادی تا سدهٔ پنجم پس از میلاد بوده است. در سال ۱۹۸۰ تاکسیلا به فهرست میراث جهانی یونسکو افزوده شد.
از دید تاریخی تاکسیلا در تقاطع سه راه مهم داد و ستد جای گرفته بود؛ راه بزرگ شاهی پاتالی پوترا از شمال باختری به سوی بلخ و پیشاور و راه کشمیر و آسیای میانه از سوی سرینگر و مانسهرا و درهٔ هریپور از میان گذرگاه خنجراب به جاده ابریشم.
تاکسیلا امرزه در ۳۵ کیلومتری باختر محدودهٔ اسلام آباد و شمال باختری راولپندی در پنجاب می باشد.
در ۵۱۸ ( پیش از میلاد ) داریوش بزرگ تاکسیلا را به مرزهای هخامنشی افزود. در ۳۲۶ ( پیش از میلاد ) اسکندر مقدونی آمبهی پادشه تاکسیلا را به زیر فرمان خود درآورد. در ۳۲۱ ( پیش از میلاد ) چندره گوپتا مئوریه تاکسیلا را نیز به امپراتوری خود افزود. گندوفارس ( گندفر ) که یکی از فرماندهان پارتی بود و حکومت و پادشاهی هندی –پارتی ( اشکانیان هند ) را در سرزمین های افغانستان و پاکستان و شمال هند امروزی ایجاد نمود و شهر تاکسیلا را مرکز حکومت خود قرارداده بود.

تاکْسیلا
ویرانه های تاکْسیلا
شهری باستانی در شمال غربی شبه قارۀ هند. ویرانه های این شهر در حدود ۳۵کیلومتری شمال غربی راولپندی در پاکستان واقع است. تاکسیلا در عهد باستان به سبب قرارگرفتن در تقاطع سه جادۀ بزرگ تجاری، یکی از شرق هند معروف به شاهراه سلطنتی، دیگری از آسیای غربی، و سومی از کشمیر و آسیای میانه، رونق فراوان داشته است. پس از آن که این جاده ها اهمیتشان را از دست دادند، شهر نیز از رونق افتاد و سرانجام در قرن ۵م به دست هون ها ویران شد. بنیانگذار این شهر طبق متن حماسۀ هندی رامایانا، بهاراتا برادر کهتر راما بوده است. در ادبیات بودایی از تاکسیلا به عنوان پایتخت سلطنت قندهار یادشده و یکی از مراکز بزرگ علم بوده است. تاکسیلا از قرن ۵پ م به مدت یک قرن تحت حکومت ایرانیان بود تا این که در حملۀ اسکندر، حاکم تاکسیلا شهر را تسلیم وی کرد. یک دهه پس از مرگ اسکندر، تاکسیلا به امپراتوری مائوری پیوست. اما بعدها به سلطنت هندی یونانی باکتریا ضمیمه شد (قرن اول پ م). سپس سکاها و پارتی ها تا نیمۀ دوم قرن اول میلادی بر آن حکومت کردند. بعد از آن کوشانی ها این شهر را از اشکانیان گرفتند. در قرن ۴م شاپور دوم ساسانی تاکسیلا را تصرف کرد. این شهر در قرن ۵م از مراکز امن بودایی به شمار می رفته است. سرانجام در همان دوره هون ها آن جا را غارت و ویران کردند، و از آن پس از این شهر در منابع یاد نشده است.

💡 سپس اسکندر برای لشکرکشی به هند به باختر بازگشت. وی تدارک سفر هند را دید و در بهار ۳۲۷ ق.م. با تمام قوا عازم هند شد و پس از عبور از کوه‌های پاراپامیز (هندوکش) به شهر اسکندریه رسید و پس از تسخیر مناطقی، از سند عبور کرده به تاکسیلا وارد شد و نهایتاً قسمتی از هند را فتح کرد.

💡 شهر تاکسیلا (تاکشاشیلا) مرکز مهم آموزشی در دوران باستانی شد. بقایای شهر که در غرب اسلام‌آباد واقع هستند، یکی از مکان‌های باستان‌شناسی عمده کشور است.