شعر شیعی چیست

کلمه‌ی «شعر شیعی» در فارسی به معنای نمایانگر باورها، اندیشه‌ها و فرهنگ دینی شیعه در قالب شعر و ادبیات آیینی است. این نوع شعر، بازتابی از باورها، ارزش‌ها و گرایش‌های شیعیان است و شامل مضامینی مانند غدیر، عاشورا و دیگر رویدادهای مهم مذهبی می‌شود. شعر شیعی به ویژه در قالب شعر عاشورایی، نقش مهمی در انتقال پیام نهضت کربلا و حفظ حماسه‌ی امام حسین (علیه‌السلام) داشته است و احساس و عاطفه مردم را با آن حادثه‌ی تاریخی پیوند می‌دهد. شاعران شیعی با سرودن مراثی و اشعار ولایی، هم جایگاه مذهبی و فرهنگی خود را تثبیت کرده‌اند و هم الهام‌بخش مردم برای تعمیق باورهای دینی بوده‌اند. این نوع شعر علاوه بر بعد محتوایی، از نظر سبک و فرم نیز غنی است و شاعران معروفی در آن تاثیرگذار بوده‌اند، از جمله حسان بن ثابت، دعبل خزایی، محتشم کاشانی، منوچهری دامغانی و شهریار تبریزی. شعر شیعی همچنین شامل مجموعه‌ها و گردآوری‌های متعدد است که محور آن‌ها تمجید از اهل بیت، ولایت و امامت است، مانند کتاب‌هایی با عنوان «بیعت با خورشید»، «پاسداران غدیر» و «چکامه کوثریه». این جریان ادبی و شعری از دیرباز ادامه داشته و همواره انگیزه‌ای برای شاعران و علاقه‌مندان به فرهنگ شیعی فراهم کرده است. در نهایت، شعر شیعی هم بیانگر اعتقادات دینی و فرهنگ ولایی است و هم ابزار انتقال پیام‌های اخلاقی، مذهبی و اجتماعی به نسل‌های بعدی می‌باشد.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] اگر بپذیریم که شعر و ادبیات هر قوم با مکتب و آیین، آیینه افکار و باورها و گرایش های آن است. درباره «شعر شیعی» نیز می توان گفت که نماد تفکر و اعتقادات و فرهنگ مکتبی شیعه، در آیینه ادبیات آیینی شاعران ولایی شیعی متجلی است. که می توان به شعر غدیر و عاشورا و غیره اشاره کرد.
اگر بپذیریم که شعر و ادبیات هر قوم با مکتب و آیین، آیینه افکار و باورها و گرایش های آن است. درباره «شعر شیعی» نیز می توان گفت که نماد تفکر و اعتقادات و فرهنگ مکتبی شیعه، در آیینه ادبیات آیینی شاعران ولایی شیعی متجلی است. از آن جا که «غدیر» نماد تشیع است، چندان هم گزافه نیست اگر «شعر غدیر» را با «شعر شیعی» هم خانواده و هم سو به شمار آوریم.
← بُعد محتوایی
جایگاه «شعر عاشورا» در میان شعر شیعی، همچون نگینی درخشان در حلقه ادبیات مکتبی است. ورود حماسه کربلا به حیطه شعر و ادب، یکی از عوامل ماندگاری و پایایی آن نهضت است؛ چرا که قالب تاثیر گذار و نافذ شعر و مرثیه، میان دل ها و عاطفه ها از یک سو، و حادثه عاشورا از سوی دیگر پیوند زده و احساس های شیفتگان را به آن ماجرای خونین و حماسی وصل کرده است.ادبیات عاشورایی، از غنی ترین ذخیره های فکری و احساسی شیعه است. از سوی دیگر، حماسه کربلا هم در زبان شعری شاعران تاثیر نهاده و ادبیات رثایی و سوگ سروده های مذهبی را غنا و اعتلایی ویژه بخشیده است. برخی از شاعران نیز ماندگاری نام خویش را مدیون پرداختن به توصیف و ترسیم قیام کربلایند و گاهی با یک شعر عاشورایی، شهره و جاوید گشته اند، همچون محتشم کاشانی و ترکیب بند ماندگار او: باز این چه شورش است که در خلق عالم است.پرداختن به عاشورا با زبان شعر، هم توصیه امامان شیعه بوده است، هم مورد ستایش و تقدیر و تشویق آنان. فضیلت هایی که برای سرودن شعر برای حادثه عاشورا و احیای آن واقعه با زبان شعر بیان شده، انگیزه بسیاری از شاعران شیعی و علاقه مندان به اهل بیت برای سرودن مراثی عاشورا گشته است. امام صادق (علیه السّلام) فرموده است: «ما من احد قال فی الحسین شعراً فبکی و ابکی به الا اوجب الله تعالی له الجنه و غفر له؛ هیچ کس نیست که درباره حسین (علیه السّلام) شعری بگوید و بگرید یا با آن بگریاند، مگر آن که خداوند، بهشت را بر او واجب کند و او را بیامرزد.» این ستایش عظیم، پشتوانه پدید آمدن بخش عظیمی از فرهنگ شعر شیعی در زمینه ادبیات عاشورایی بوده است.
← سبک های شعر عاشورا
در بررسی آثار ماندگار شعر شیعی به چهره های قوی، پر جاذبه، نافذ و اثرگذار برمی خوریم؛ کسانی همچون حسان بن ثابت، کمیت اسدی، سید حمیری، عبدی کوفی، دعبل خزایی، ابن رومی، ابو فراس همدانی، صاحب بن عباد، مهیار دیلمی، سید رضی و سید مرتضی، کاظم ازری، ابراهیم فخرومی، مصطفی جمالدین.در میان سرایندگان فارسی زبان نیز این نام ها در پهنه ادب و شعر شیعی برای ما بسیار آشناست: کسایی مروزی، دقیقی طوسی، منوچهری دامغانی، ناصرخسرو قبادیانی، فردوسی طوسی، عطار نیشابوری،ابن یمین فریومدی، واعظ کاشفی، نظیری نیشابوری، حزین لاهیجی، هاتف اصفهانی، عمان سامانی، محتشم کاشانی، خوشدل تهرانی، شهریار تبریزی، الهی قمشه ای.بسیاری از اهل ذوق و ادب نیز کوشیده اند گهرهای پراکنده ای را که در خزانه شعر شیعی است، گرد آورند و مجموعه ای از اشعار ولایی و غدیری عرضه کنند. شمارش این آثار و مجموعه ها نیز به درازا می کشد. اما چاره ای ذکر نام برخی از آنان، هر چند گذرا و بدون معرفی و صرفاً جهت ارائه نمونه، نیست؛ آثاری همچون: بیعت با خورشید، پاسداران غدیر، چکامه کوثریه، در ساحل غدیر، دریا در غدیر، غدیر در شعر فارسی، گلبانگ غدیر، گوهر عشق، ولایت نامه، یک جرعه از غدیر، در خلوت علی، همای رحمت، دسته گل محمدی، یک قطره از دریا، علی در شعر و ستایش فارسی، جلوه های ولایت در شعر فارسی، سرود غدیر، آیینه جمال و جلال، ستایش گران خورشید و....هر یک از این نام ها، عنوان کتابی است گردآمده از سروده های شاعران شیعی بر محور ولایت و امامت و تفکر شیعی و آرمان های اهل بیتی، باید به همه این گردآوردندگان و سرایندگان دست مریزاد گفت و اجرشان را از خدا طلبید.این تلاش از دیرباز جریان داشته و هنوز هم جاری است و در آینده نیز جریان خواهد داشت؛ چرا که هم آفرینش های ادبی و شعری بر محور و مدار ولایت و باورهای تشیع بی انقطاع و گسست است و هم انگیزه ولایت مداران و شیفتگان ارزش های ولایی و اهل بیتی روز افزون.
شعر و شناخت شهود
...