پیشگیری اولیه، نخستین و بنیادیترین سطح در مدل طبقهبندی پیشگیری است که بر جلوگیری از بروز بیماریها، اختلالات و آسیبها پیش از آغاز آنها تمرکز دارد. هدف اصلی این سطح، کاهش احتمال بروز ناخوشی در افراد سالم از طریق مداخلاتی است که عوامل خطرساز را حذف یا کاهش میدهد. این اقدامات در مرحله پیشبالینی و پیش از هرگونه تظاهر و آشکار شدن بیماری اعمال میشود و اساس آن بر ارتقای سلامت و بهینهسازی سبک زندگی استوار است.
اقدامات پیشگیری اولیه طیف وسیعی از فعالیتها را دربرمیگیرد که میتوان آنها را در دو حوزه اصلی دستهبندی نمود. حوزه نخست، پیشگیری خاص است که شامل مداخلاتی هدفمند مانند برنامههای واکسیناسیون برای مقابله با بیماریهای عفونی خاص یا تجویز مکملهای غذایی مانند اسید فولیک برای زنان باردار بهمنظور پیشگیری از نقایص مادرزادی میشود. حوزه دوم، پیشگیری عام است که بر ارتقای سلامت عمومی و ترویج سبک زندگی سالم در سطح جامعه متمرکز است. آموزشهای همگانی در مورد مضرات استعمال دخانیات، ترویج فعالیت بدنی منظم، ارائه برنامههای تغذیهای سالم و اجرای کمپینهای ایمنسازی محیط کار و خانه از مصادیق بارز این حوزه بهشمار میآیند.
اجرای موفقیتآمیز راهبردهای پیشگیری اولیه، مستلزم همکاری و مشارکت گسترده و فرابخشی نهادهای مختلف اجتماعی، بهداشتی و حکومتی است. این مشارکت باید منجر به سیاستگذاریهای کلان، وضع قوانین حمایتی و تخصیص منابع کافی شود. در نهایت، سرمایهگذاری در این سطح از پیشگیری، نه تنها موجب کاهش بار بیماریها و افزایش امید به زندگی سالم در جامعه میگردد، بلکه از نظر اقتصادی نیز با کاهش هزینههای مستقیم و غیرمستقیم درمان، مقرون بهصرفهترین و کارآمدترین رویکرد در نظام سلامت محسوب میشود.
