باستان شناسی انتقادی

این موزه از یک بخش باستان شناسی نیز تشکیل شده است و اشیای به نمایش درآمده در آن بیشتر در کاوش‌های باستان شناختی از دست قاچاقچیان اشیای عتیقه کشف شده و شامل سه دوره باستان شناسی پیش از تاریخ،دوره تاریخی و دوره اسلامی است.

بسیار مکان عالی برای محققین و دانشجویان باستان شناسی است. دارای گنجینه عالی از سکه های ادوار تاریخی و اشیائ تزیینی مانند گردنبند و... است.

کوشان‌ها با امپراتوری روم، پادشاهی آکسوم و دودمان هان روابط دیپلماتیک داشتند. با وجود اینکه هنر، فلسفه و دانش بلخی در دوران کوشان‌ها دوران طلایی‌ را پشت سر گذاشت، از آثار کوشانی به جز سنگ‌نبشته‌های شاهی، منطقه باستان شناسی هده، تندیس‌های بودا در بامیان و استوپای کانیشکا در پاکستان و گنجینه باختری طلاتپه چیزی دیگری به دست ما نرسیده‌است و بیشتر تاریخ این امپراتوری را باید در منابع خارجی جست.

در ۲۴ خرداد ۱۴۰۲ اعلام شد که کار تعیین عرصه و حریم تپه خدایی توسط تیم باستان شناسی به سرپرستی محمود حیدریان آغاز شده که تا چند روز طول خواهد کشید.

" تف"که معرب شده همان تپه است که در پارسی به معنی جای بلند می باشد. و "تپه ری گا" به معنی تپه سلطنتی در گذر زمان به "تپه ری گان" و بعد از حمله تازیان به ایران به تفریجان تغییر یافته است و وجود دست کم دو تپه باستانی در کنار حاشیه تفریجان موید همین موضوع است.ظاهرا اگر کاوشهای باستان شناسی در آنها که دستکم یکی از آنها ثبت ملی است انجام شود نقاط تاریکی از تاریخ مادها را روشن خواهد نمود.

این آثار در محل هایی به نام تپه نوشیجان، ملایر، گودین تپه، باباخان، تپه ازبکی و زیویه قرار دارند که در کاوش های باستان شناسی به دست آمده است، مانند تالار ستون دار آپادانا دژ باباخان تپه، دژ خارخار، دژ کیشه سو و کاه دوروشاروکین.