واژه «جهاد» در لغت از ریشه «ج-ه-د» به معنای کوشش، به‌کار بردن توان و صرف تلاش است. در اصطلاح دینی، جهاد به معنای به‌کارگیری جان، مال، ابزار یا دیگر امکانات برای دفاع از دین اسلام، گسترش ارزش‌های اسلامی و مبارزه با ظلم و انحرافات است. وقتی به آن «فی سبیل الله» (در راه خدا) افزوده شود، جهاد به معنای تلاش خالصانه و نیت‌مند برای خداوند است، نه بهره‌جویی دنیاطلبانه.
مصادیق و انواع جهاد
جهاد در راه خدا فقط محدود به جنگ نظامی نیست؛ بلکه دارای ابعاد متنوعی است. یکی از تقسیم‌بندی‌ها جهاد اصغر (جهاد خارجی، به مصاف دشمن بیرونی) و جهاد اکبر (مبارزه با نفس، وسوسه‌ها و رذائل اخلاقی) است. همچنین، در تعبیر گسترده‌تر، هر فعالیتی که به قصد رفع ظلم، حمایت از مظلومان، تبلیغ دین، اصلاح اجتماعی یا ایستادگی در مقابل فساد و انحراف باشد، می‌تواند مصداقی از جهاد فی سبیل الله محسوب شود.
اهمیت، احکام و آثار جهاد
جهاد در راه خدا جایگاه بزرگی در قرآن و احادیث دارد؛ کسانی که با جان و مال در راه خدا تلاش می‌کنند، نزد خداوند دارای مقام والایی‌اند. در فقه اسلامی، جهاد یکی از فروع دین است و برای آن احکام و شرایط خاصی تعیین شده است، از جمله مشروعیت، عدم تجاوز به حد، رعایت عدالت در جنگ، و جایز بودن در دفاع از مسلمانان. آثار جهاد فقط در بعد نظامی نیست؛ بلکه تأمین امنیت اجتماعی، حفظ حیطه دین، رفع ستم، حفظ عزت مسلمانان و نیز تربیت روحیه‌ی استقامت و فداکاری از نتایج آن است.