ملک المتکلمین

حاج میرزا نصراﷲ، که به نام ملک المتکلمین شهرت یافت، یکی از چهره‌های برجسته وعاظ و سخنوران عصر مشروطیت ایران بود. او در سال ۱۲۷۷ هجری قمری در شهر اصفهان دیده به جهان گشود. تحصیلات دینی و ادبی خود را تحت نظر آخوند ملاصالح فریدنی فرا گرفت و در سن ۲۲ سالگی، توفیق زیارت خانه خدا را نصیب خود ساخت. پس از بازگشت از مکه، سفری به هندوستان داشت و مدت دو سال در آن دیار اقامت گزید. در همین دوران بود که کتاب من الخلق الی الحق را با هدف بیداری مسلمانان تألیف و منتشر کرد.

این اثر تأثیرگذار، که نقشی مهم در آگاهی‌بخشی به جامعه مسلمانان ایفا کرد، به مذاق انگلیسی‌ها خوش نیامد و منجر به تبعید ملک المتکلمین از هندوستان گردید. او پس از بازگشت به ایران، در دوران انقلاب مشروطیت، با ایراد خطبه‌ها و سخنرانی‌های پرشور خود، نقشی کلیدی در بیداری افکار عمومی و ترویج اندیشه‌های آزادی‌خواهانه ایفا نمود. صدای او در میان مردم طنین‌انداز شد و الهام‌بخش بسیاری از مبارزان راه آزادی گردید.

سرانجام، با به توپ بستن مجلس شورای ملی، دوران تلخ سرکوب آغاز شد و ملک المتکلمین نیز دستگیر گردید. او در سال ۱۳۲۶ هجری قمری، در باغشاه تهران به طرز فجیعی به قتل رسید و نامش جاودانه در تاریخ انقلاب مشروطیت ایران ثبت گردید. برای اطلاعات بیشتر و تعمیق شناخت از زندگی و آثار او، می‌توان به منابعی چون تاریخ رجال ایران تألیف مهدی بامداد (جلد چهارم، صفحه ۳۴۶) و تاریخ انقلاب مشروطیت ایران تألیف مهدی ملک‌زاده مراجعه کرد.

لغت نامه دهخدا

ملک المتکلمین. [ م َ ل ِ کُل ْ م ُت َ ک َل ْ ل ِ ] ( اِخ ) حاج میرزا نصراﷲ، پسر میرزامحسن بهشتی از وعاظ و ناطقان معروف دوره مشروطیت است. وی به سال 1277 هَ. ق. در اصفهان متولد شد. تحصیلات خود را نزد آخوند ملاصالح فریدنی انجام داد و در 22سالگی به زیارت مکه معظمه مشرف شد و در مراجعت به هندوستان رفت و مدت دو سال در آنجا اقامت گزید و کتابی به نام من الخلق الی الحق برای بیداری مسلمانان تألیف و منتشر ساخت. پس از انتشار این کتاب، به وسیله انگلیسیها از هندوستان تبعید شد و به ایران آمد و در انقلاب مشروطیت با ایراد خطابه ها و سخنرانیها به بیداری افکار مردم پرداخت و سرانجام روزی که مجلس شورای ملی به توپ بسته شد ملک المتکلمین دستگیر شد و به سال 1326 هَ. ق. در باغشاه تهران به قتل رسید. و رجوع به تاریخ رجال ایران تألیف مهدی بامداد ج 4 ص 346 و تاریخ انقلاب مشروطیت ایران تألیف مهدی ملکزاده شود.

فرهنگ فارسی

حاجی میرزا نصرالله ملک المتکلمین از خانواده بهشتی ( و. اصفهان رجب ۱۲۷۷ ه.ق. مقت. ۱۳۲۶ ه.ق ) پدرش میرزا محسن بهشتی است. پس از تحصیلات نزد آخوند ملاصالح فریدنی در ۲۲ سالگی بزیارت مکه مشرف شد و در بازگشت بهندوستان رفت و مدت دو سال در آنجا اقامت کرد. در هندوستان کتابی بنام من الخلق الی الخلق برای بیداری مسلمانان تصنیف کرد. پس از انتشار این کتاب انگلیسها از هندوستان تبعیدش کردند و بایران آمد و در نهضت مشروطیت با خطابه های خود مردم را بیدار کرد. وی از وعاظ و خطبای مشهور دوره انقلاب مشروطیت است. روزیکه مجلس بامر محمد علی شاه به توپ بسته شد ملک المتکلمین دستگیر گردید و بفرمان شاه در باغشاه بقتل رسید.

جمله سازی با ملک المتکلمین

اندیشه‌های شیخ محمد منشادی یزدی-که گفته می‌شد از بابیان ازلی است-در او و جمال الدین واعظ اصفهانی و ملک المتکلمین تأثیر داشته‌است.
جمال‌الدین واعظ همراه با ملک المتکلمین رهبریِ گروه‌های بزرگی از مشروطه‌گرایان را به عهده داشت.