مجسمه سازی

مجسمه سازی (فقه). اغلب فقیهان اهل سنت مجسمه سازی از جانداران را تحریم کرده اند. مشهور در میان فقیهان امامیه، تحریم مجسمه سازی است؛ در صورتی که مجسمۀ جانداران باشد. به تَبَعِ این تحریم، خرید و فروش و نگهداری آن نیز حرام است. البته عبارت برخی فقیهان شیعه، به ویژه شیخ مفید، شیخ طوسی و سَلّار در این زمینه مطلق است و حتی شامل تحریم مجسمۀ غیرجانداران نیز می شود؛ اما با دقت و تحلیل عبارت آنان، در مجموع می توان نسبت داد که مشهور، بلکه اجماع فقیهان شیعه، فقط محدود به تحریم مجسمۀ جانداران است. در میان فقیهان معاصر کسانی گفته اند که با عنایت به شدت عقوبت دینی که در روایات اسلامی برای مجسمه سازی ذکر شده است، می توان فهم کرد که مجسمه سازی در صورتی حرام است که به قصد معارضه با آفرینش الهی در خدمت بت پرستی باشد، بنابراین صورتگری معمولی (مجسمه سازی و نقاشی) که همراه با گرایش عبادی نیست، مشمول این تحریم نیست. همچنان که برخی از فقها که صورتگری را در حالت کلّی مجاز نمی دانند، تصریح کرده اند که ساختن عروسک برای بازی دختر بچه ها که نوعی غرض عقلایی است، بلامانع است.
مجسمه سازی (هنر). مجسمه سازی (هنر)(sculpture)
تندیس پادشاه در حال بازی با ملکه، اثر ارنست مکس
شکل دادن هنرمندانۀ موادی همچون چوب، سنگ، گِل، فلز، و اخیراً پلاستیک و مواد مصنوعی دیگر. پیکرک های تراشیده از سنگ، در زمرۀ نخستین اشیائی بوده اند که انسانِ پیش از تاریخ با دست های خود ساخته است. از همۀ تمدن های باستانی، پیکره هایی برجا مانده است. بسیاری از اقوام بومی، سنّت های پرمایه ای در پیکره سازی دارند. سنّت های مردمان افریقا (← افریقایی،_هنر)، امریکای جنوبی، و به ویژه جزایر کارائیب در تحوّل مجسمه سازی معاصر غرب مؤثر بوده اند. بیشتر مجسمه ها در طول تاریخ، کارکرد دینی داشته اند. مجسمه های چینی، ژاپنی، و هندی معمولاً بت های هندو یا بودایی اند. مجسمه های بومیان افریقا، سرخپوستان امریکا، و مردمان جزایر اقیانوسیه۱، مظاهر آیین های پرستش ارواح و جاندارپنداری۲ اند. مجسمه سازی از قدیم دو روش اصلی داشته است: کنده کاری۳ که عبارت است از تراشیدن مواد سختی همچون سنگ و چوب، برای پدیدآوردن مجسمه ای از آن ها؛ و شکل دهی۴، که ساختن یک شکل، از مواد نرمی همچون گِل یا موم است که بعد می تواند به منزلۀ قالب، در ساخت مجسمۀ مفرغی۵ به کار رود. در قرن ۲۰ استفاده از روش های دیگر، ازجمله جوش کاری و جفت وجور کاری۶ نیز در ساخت مجسمه رایج شد.مجسمه سازی در روزگار باستان. مجسمه سازی در مصر و بین النهرین۷ به صورت نقش برجسته۸ در تزیینات کاخ ها و معابد نمود یافت. پیکره های ایستاده۹، برای مشاهده از روبه رو و پهلو ساخته می شدند. نخستین پیکره های بدون تکیه گاه (قابل مشاهده از همه طرف) را یونانیان ساختند. با پیدایش حالت های پویا (ایستایی تقابلی۱۰) و نمود احساسی، پیکره سازی یونان به اوج تکامل رسید (← فیدیاس۱۱؛ پراکسیتلس۱۲؛ پارتنون۱۳)، از آن پس مجسمه سازیِ غرب، تا حد بسیاری تقلیدی از آرمان های یونانی بوده است. تک چهره سازی در اندازۀ طبیعی از ابداعات رومیان بود.
مجسمه سازی در قرون وسطا (مجسمه سازی در قرون وسطا۱۴).پیکره های سنگیِ طاقچه ای برای کلیساها (ازجمله کلیسای جامع شارتر۱۵ در فرانسه) و کنده کاری های عاجی ظریف، گونه های شاخص مجسمه سازی این دوره اند. نیکلا پیسانو۱۶، سنّت بزرگی را در پیکره سازی ایتالیا پی افکند.
مجسمه سازی در دورۀ رنسانس. با احیای پیکره های بدون تکیه گاه۱۷، به ویژه داود۱۸ (۱۵۰۱ـ۱۵۰۴) میکلانژ، و آثار مفرغی ممتازی، همچون پیکرۀ یادمانی سوار بر اسب۱۹ گاتاملاتا۲۰ (۱۴۴۷ـ۱۴۵۰م؛ میدان سانتو۲۱، پادوا۲۲) اثر دوناتلّو۲۳، برتری یونان به چالش گرفته شد. مجسمه سازی از پیکر انسان در آثار لورنتسو گیبرتی۲۴، لوکا دلّا روبیّا۲۵، و آندرِآ دِل ورّوکیّو۲۶ منزلت و قدرتی تازه یافت. کار بنونوتو چلّینی۲۷ و جووانّی بولونیا۲۸ (۱۵۲۴ـ۱۶۰۸)، مظهر مانریسم۲۹ در مجسمه سازی شد. پدرو برّوگته۳۰، شاگرد میکلانژ، رنسانس۳۱ را به اسپانیا برد. در فرانسه ژان گوژون۳۲ مانریسم را تکامل بخشید. لیکن سبک رنسانس متعالی۳۳ِ میکلانژ بود که بعدها توجه لوئی چهاردهم را برانگیخت، و سردیس ها و گروه پیکره های بسیاری را، به ویژه به فرانسوا ژیراردون۳۴، سفارش داد.
مجسمه سازی باروک و روکوکو (مجسمه سازی باروک۳۵ و روکوکو۳۶).در این دوره نقش برجسته بیش از مجسمه های بدون تکیه گاه اهمیت یافت. مهارت آشکار در هنر مجسمه سازانی همچون جووانّی برنینی۳۷ نشان دهندۀ تسلّط کامل آنان بر مصالحی است که به کار می بردند. اتین فالکونه۳۸ در فرانسه، و آلونسو کانو۳۹ در اسپانیا، نمایندگان این شیوۀ هنری بودند.
مجسمه سازی نئوکلاسیک (مجسمه سازی نئوکلاسیک۴۰). مجسمه سازی در قرن ۱۸، بر نرمش و صیقل یافتگی شکل ها و سطوح تمرکز داشت، به ویژه در آثار آنتونیو کانووا۴۱. اوگوست رودَن۴۲، آخرین نمایندۀ بزرگ مجسمه سازی کلاسیک۴۳ بود. آریستید مایول۴۴ و آنتوان بوردل۴۵ (۱۸۶۱ـ۱۹۲۹) بر کیفیت های فرمی تأکید ورزیدند، و دو شیوۀ رئالیسم۴۶ و امپرسیونیسم۴۷ را وانهادند.
قرن ۲۰. مجسمه سازانی همچون هنری مور۴۸، باربارا هپورت۴۹، و جیکوب اپستاین۵۰، با استفاده از مواد و مصالح و روش های سنّتی، حجم هایی متأثر از هنر «بدوی۵۱» و طبیعت آفریدند. آثار آمدئو مودیلیانی۵۲ و هنری گودیه ـ بژسکا۵۳ نیز از همین تأثیر نشان دارند. پیش گامان مجسمه سازی انتزاعی۵۴ عبارت اند از اَلکساندر آرخیپنکو۵۵ و اوسیپ زادکین۵۶، دو هنرمند کوبیست۵۷، و کنستانتین برانکوزی۵۸ و آلبرتو جاکومتّی۵۹، که با مواد طبیعی شکل های انتزاعی سه بعدی ساختند. ژاک لیپ شیتس۶۰، ژان آرپ۶۱، نائوم گابو۶۲ و آنتوان پفسنر۶۳ (پیش گامان ساختگری۶۴ روس)، رِگ باتلر۶۵، و آنتونی کارو۶۶ از پیروان مکتب غیربازنما۶۷ بودند. از مجسمه سازان سنّتی تری که آثارشان قویاً واجد گویش مدرن۶۸ است، مارینو مارینی۶۹ در ایتالیا و فرانک دابسون۷۰ (۱۸۸۸ـ۱۹۶۳) در انگلستان درخور ذکرند. دیگر مجسمه سازان، یکسر از گذشته بریده اند و دو روش سنّتیِ کنده کاری و شکل دهی را منسوخ دانسته اند. امروزه واژۀ مجسمه، به جنبان۷۱ های اَلگزاندر کالدر۷۲، جفت وجورکاری هایی با مواد مختلف، مجسمه های محیطی۷۳، و آثار زمینی۷۴ (از ابداعات کارل آندره۷۵)، و چیدمان۷۶ ها نیز اطلاق می شود. باغ مجسمه۷۷ از تحوّلات جدید است؛ موزۀ فضای باز هاکوره۷۸ در ژاپن، و پروژۀ مجسمه سازی برای جنگل گریزدِیل۷۹ در لِیک دیستریکت۸۰، انگلستان، از آن جمله اند.