عذاب قبر، سختیها و فشارهایی است که انسان پس از مرگ و ورود به عالم برزخ با آنها مواجه میشود. کیفیت و چگونگی این فشار، تا حد زیادی برای ما پوشیده است؛ برخی آن را فشار بر جسم دفنشده در خاک میدانند و برخی دیگر معتقدند این عذاب متوجه روح و بدن برزخی انسان میگردد. بر اساس آیات قرآن و روایات اهلبیت(ع)، فشار قبر تنها یکی از اقسام عذاب قبر بهشمار میآید و بنابر روایتی از امام صادق(ع)، افراد کمی از این عذاب مصون هستند.
درک دقیق چگونگی فشار قبر، به دلیل ماهیت فرامادی زندگی پس از مرگ، برای انسانهایی که همواره با دنیای مادی سر و کار داشتهاند دشوار است. توصیفهای ارائهشده در متون دینی نیز با استفاده از عباراتی متناسب با درک مادی بشر بیان شدهاند؛ همانگونه که توصیف رنگها برای فرد نابینای مادرزاد ممکن نیست، مگر با بهکارگیری اصطلاحات آشنا برای او، اما حقیقت امر تا زمانی که خود آن را تجربه نکند، بر او آشکار نخواهد شد. بنابراین نکتهی اساسی، شناخت عواملی است که موجب فشار قبر میشوند و همچنین راههای نجات از این عذاب است.
در آیات قرآن و بهویژه در روایات معتبر، به بخشی از حقایق زندگی در قبر اشاره شده است؛ تا آنجا که علامه مجلسی در جلد ششم بحارالانوار، ۱۲۷ روایت در این زمینه نقل کرده است. همچنین در مناجاتها و دعاهای منقول از اهلبیت(ع)، بارها به خدا از هول و هراس و شدت عذاب قبر پناه برده شده است. از دیدگاه برخی عالمان، قبر همان عالم برزخ است و عذاب بر حقیقت انسان وارد میشود، اما فرد آن را بهصورت فشار قبر ادراک میکند، مشابه مشاهدات انسان در عالم خواب. همانگونه که مرحوم شیخ مفید تصریح کردهاند، اثبات عذاب قبر مبتنی بر آیات و اخبار متواتر از طریق عامه و شیعه است و دلیل عقلی محض در این زمینه وجود ندارد.