ربیع الاول، سومین ماه تقویم هجری قمری است و بعد از ماه صفر قرار دارد. ماه صفر به عنوان ماهی با سنگینی ها و سختی‌های خاص در برخی فرهنگ‌ها شناخته می‌شود و به همین دلیل، ورود به این ماه که با میلاد پیامبر اسلام (ص) همراه است، به عنوان نشانه‌ای از نور و امید تلقی می‌شود. و مسلمانان با برگزاری جشن‌ها و مراسم‌های مختلف، این ماه را گرامی می‌دارند.
اعمال مستحب ماه ربیع الاول شامل برگزاری مجالس ذکر و دعا، قرائت قرآن و تلاوت سوره‌های خاصی مانند سوره یاسین است. همچنین، بسیاری از مسلمانان در این ماه به صدقه دادن و کمک به نیازمندان توجه ویژه‌ای دارند. زیارت اهل بیت و برگزاری مراسم‌های شکرگزاری نیز از دیگر اعمال محبوب در این ماه است.
از فضایل ربیع الاول، می‌توان به افزایش محبت و وحدت میان مسلمانان اشاره کرد. همچنین، این ماه فرصتی برای ترویج اخلاق حسنه و ارزش‌های انسانی است که پیامبر (ص) به آن‌ها تأکید داشت.
ربیعالاول. [ رَ عُل ْ اَوْ وَ ] ( ع اِ مرکب ) خوان. ( منتهی الارب ). چون وقت تسمیه این ماه در ابتدای فصل ربیع واقع شده بود لهذا به این اسم مسمی گشت. ( از غیاث اللغات ) ( از آنندراج ). ماه سوم سال قمری عرب و هلال آن را به آب بینند. ج، اَرْبِعاء، اَرْبِعة. ماه سوم سال قمری پس از صفر و پیش از ربیعالاَّخر. روز اول آن به سال سیزدهم بعثت مبداء هجرت رسول اکرم ( ص ) از مکه به مدینه است. روز هشتم آن وفات حضرت امام حسن عسکری ( بقولی ) و روز نهم آن عید بقر و روز دوازدهم آن بنابه مشهور روز ولادت حضرت رسول ( ص ) است. روز چهارم روز مرگ یزیدبن معاویة در سال 64 هَ. ق. و روز هفدهم بنابر قول امامیه روز ولادت حضرت رسول است در عام الفیل، و باز شب هفدهم آن شب معراج حضرت رسول و باز روز هفدهم روز ولادت امام جعفر صادق علیه السلام در سال 83 هَ.ق. است و روز نهم آن بنابه عقیده عوام شیعه روزمرگ عمر خلیفه ثانی است. ( یادداشت مرحوم دهخدا ).
فرهنگ عمید
ماه سوم سال قمری، پس از صَفَر.
فرهنگ فارسی
خوان. تسمیه این ماه در ابتدای فصل ربیع واقع شده بود لهذا به این اسم مسمی گشت.
دانشنامه آزاد فارسی
رَبیعُ الْاَوَّل در تقویم هجری قمری، نام ماه سوم. به گفته ای، چون نام گذاری ماه های قمری در ابتدای فصل بهار واقع شد، به این نام مسمّی شد. ربیع الاول پس از صفر و پیش از ربیع الآخر می آید. مهم ترین حوادث روی داده در این ماه عبارت اند از هجرت پیامبر (ص) از مکه به مدینه در سال ۱۳ بعثت، ولادت پیامبر (ص)، به عقیدۀ شیعیان، در روز ۱۷، و به عقیدۀ اهل سنت، در ۱۲ربیع الاول سال عام الفیل و به گفته ای شب معراج پیامبر (ص)، و ولادت امام جعفر صادق در همین روز.
دانشنامه اسلامی
[ویکی شیعه] ربیع الاول، سومین ماه سال هجری قمری است. ربیع از ماده «ربع» و معنای اصلی این ماده به عدد چهار بازمی گردد و عرب به فصل بهار که یک چهارم سال است، ربیع گفته است. از آنجا که ماه ربیع الاول و ربیع الآخر در آغاز این فصل جای گرفته اند به نام این فصل موسوم شده اند. مسعودی می نویسد: سالی که این نامگذاری انجام شده مقارن با فصل بهار بوده است. این ماه در بین شیعیان به ماه شادی و سُرور معروف است. میلاد پیامبر اکرم(ص)، امام صادق(ع) و آغاز امامت حضرت مهدی(عج) در این ماه واقع شده اند.
جملاتی از کلمه ربیع الاول
گرچه گچبری محراب تاریخ ربیع الاول سال ۷۵۱ه. ق را نشان می داده است، اما عده ای بر این عقیده اندکه بنای میر زبیر معبدی مربوط به قبل از اسلام بوده که در زمان امیری از خاندان آل مظفر مرمت و به مسجد تبدیل شده است. در خصوص عملکرد واقعی بنای میر زبیر اطلاع دقیقی در دست نیست. با این حال با توجه به شباهت آن با بنای پیر جار سوز و همچنین وجود بنای دیگری به نام طلحه که اکنون ویران شده به نظر می رسد بنای مزبور آرامگاهی بوده است.
روز پنج شنبه ششم ربیع الاول سال ۱۳۰۴ هجری قمری مقصود از توقف یافت آباد، گردش دهات اطراف است.
هشتم ربیع الاول سنه اثنی و اربعین و اربعمایه به شهر عیذاب رسیدیم و از اسوان تا عیذاب که به پانزده روز آمدیم به قیاس دویست فرسنگ بود. این شهر عیذاب برکناره دریا نهاده است. مسجد آدینه دارد و مردی پانصد در آن باشد و تعلق به سلطان مصر داشت و باجگاهی است که از حبشه و زنگبار و یمن کشتی‌ها آن جا آید و از آن جا بر اشتران بارها بدین بیابان که ما گذشتیم برند تا اسوان و از آن جا در کشتی به آب نیل به مصر برند.
در بیستم ربیع الاول ۱۲۷۳ هجری قمری میرزا اسدالله وزیر برای سرکشی کارخانه شکرریزی دولتی به بارفروش آمد و در آنجا خبر فتح هرات توسط سپاهیان ایرانی به او رسید به همین مناسبت به دستور او و به اهتمام حاکم بارفروش ـ میرزا شفیع ـ شهر را چراغانی کردند و خود وی در مسجد جامع بارفروش حاضر شده و مژده این پیروزی را به مردم داد. میرزا شفیع به پاس کوشش‌هایی که در این باره انجام داد از طرف حاکم مازندران به یک «طاقه شال ترمه» مفتخر گردید.
باغ‌قیصر، روستایی از توابع بخش سردشت شهرستان دزفول در استان خوزستان ایران است. در هفده ربیع الاول ۱۲۲۱ قمری (چهارده خرداد ۱۱۸۵ خورشیدی.، چهار جون ۱۸۰۶ میلادی )توسط قیصر جمشیدی فرزند جمشید از طایفه بساک ایل بختیاری که زندگی عشایری داشتند خریداری گردید
