تعویذ

کلمه تعویذ در فارسی به معنای نوشته، ورد یا طلسمی است که برای دفع بلا، بیماری یا چشم زخم و محافظت از انسان و مکان‌ها استفاده می‌شود. این واژه معمولاً در متون دینی، ادبی و فرهنگ عامیانه به چشم می‌خورد و نشان‌دهنده اعتقاد به نیروهای معنوی و حفاظت ماورایی است.

تعویذ معمولاً شامل آیات قرآن، دعاها یا نمادهای خاص است که روی کاغذ، پارچه، فلز یا حتی چوب نوشته می‌شوند و توسط افراد به همراه داشته می‌شوند یا در خانه و مکان‌های حساس نصب می‌شوند. اعتقاد بر این است که تعویذ باعث دفع خطر، افزایش ایمنی و ایجاد آرامش روحی می‌شود.

همچنین، تعویذ کاربرد روان‌شناختی و فرهنگی دارد؛ یعنی علاوه بر جنبه محافظتی، باعث ایجاد حس امنیت و آرامش در فرد می‌شود و بخشی از سنت‌ها و فرهنگ‌های مختلف است. این واژه در ادبیات فارسی نیز بارها به کار رفته و نشان‌دهنده پیوند انسان با معنویت و باورهای سنتی است.

تصویر معنی تعویذ

لغت نامه دهخدا

تعویذ. [ ت َع ْ ] ( ع مص ) بازداشت خواستن کسی را. ( دهار ) ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ). اعاذه: اعاذةً و اعواذا؛ دعا کرد وی را به محافظت و قال له ُ اعیذک باﷲ و رقاه. یُقال: تعوذ باﷲ و استعاذ فاعاذه ُ و عوّذه ُ. ( از اقرب الموارد ). || ملتجی گردانیدن. ( منتهی الارب )( ناظم الاطباء ). پناه دادن و در پناه آوردن. ( غیاث اللغات ) ( آنندراج ). پناه بردن. ( قاموس کتاب مقدس ). || حرز آویختن کسی را. ( از اقرب الموارد ).
تعویذ. [ ت َع ْ ] ( ع اِ ) آنچه از عزائم و آیات قرآنی و جز آن نوشته جهت حصول مقصد و دفع بلاها با خود دارند. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ). مجازاً بمعنی آنچه از ادعیه یا اعداد اسمای الهی نوشته در گلو و بازو بندند بجهت پناه دادن از بلیات.( غیاث اللغات ) ( آنندراج ). حرز. ( مهذب الاسماء ). رقیه. ج، تعاویذ. و منه: و قمرها کتعویذ من لجین. ( اقرب الموارد ). تا به حال در افریقا و مغرب زمین مستعمل است. در زمان قدیم همچون گوشواره و گردن بند و سنگهای گرانبهایی که دارای علامات و قوه موهومات بود استعمال میشد. ( قاموس کتاب مقدس ). عوذة. معاذة. تَولة یا تُوَلَة. ( منتهی الارب ). دعاهایی که جهت دفع بلا در گلو و بازو بندند و کماهه و پنام و هر چیزی که جهت دفع چشم زخم و دفع بلا بر بازو بندند و یا بر گردن آویزند. ( ناظم الاطباء ): و قباش [ اریارق ] باز کردند زهر یافتند در بر قبای و تعویذها، همه از وی جدا کردند و بیرون گرفتند. ( تاریخ بیهقی چ فیاض ص 229 ).
بر دل از زهد یکی نادر تعویذ نویس
تا نیایدش ازین دیو فریبنده نهیب.ناصرخسرو.تعویذ وفا بیفکن از گردن
ورنه به جفا گلوت بفشارد.ناصرخسرو.این مالها و خراجها نمی باید که.... و قفل ابلیس و تعویذ سگ... رسد. ( کتاب النقض ص 474 ).
چون روی پری بینی و آن سلسله زلف
تعویذ خرد گم کنی و سلسله خایی.خاقانی.رایش چو دست موسوی در ملک برهانی قوی
دادش چو باد عیسوی تعویذ انصار آمده.خاقانی.خاک پای تو چو تسبیح به رخ درمالم
خط دست تو چو تعویذ به بر درگیرم.خاقانی.زنجیر همی برّم، تعویذ همی سوزم
دیوانه چنین خواهد این یار که من دارم.خاقانی.بر شکل زاهده ای تعویذها در گردن افگند. ( سندبادنامه ص 191 ).

فرهنگ معین

(تَ ) [ ع. ] (اِ. ) دعایی که برای رفع بلا و دفع چشم زخم به گردن یا بازو بندند.

فرهنگ عمید

١. دعایی که بر کاغذ می نویسند و برای دفع چشم زخم و رفع بلا و آفت به گردن یا بازو می بندند.
٢. (اسم مصدر ) [قدیمی] پناه دادن، در پناه آوردن، حفظ کردن کسی.

فرهنگ فارسی

۱ - ( مصدر ) پناه دادن در پناه آوردن. ۲ - ( اسم ) دعایی که نوشته بگردن یا بازو بندند تا دفع چشم زخم و بلا کندبازو بند چشم پناه. جمع: تعویذات.
آنچه از عزائم و آیات قر آنی و جز آن نوشته جهت حصول مقصد و دفع بلاها با خود دارند.

دانشنامه آزاد فارسی

تَعْویذ
(در لغت به معنی پناه بخشی) در اصطلاح به معنای خواندن، دمیدن، و آویختن دعاهای قرآنی یا دعاهای منقول در احادیث برای دفع آفات، بلایا و چشم زخم یا استدعای حفظ کسی (یا ندرتاً چیزی) از خداوند. این دعاها «حِرز» نیز نامیده می شوند، که ازجمله مشهورترین آن ها دعایی است به نام «حرز یمانی» که از امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (ع) روایت شده است. در زمان جاهلیت، مردم به وسایل یا اموری برای تعویذ متوسل می شدند که خلاف عقل و شرع بود و اسلام آن را محکوم کرد (جن، ۵). در حدیث و سنت، تعویذ به قرآن و اسماء الهی جایز شمرده شده است. در احادیث نقل شده که جبرئیل، با دو سورۀ ناس و فلق، معروف به «مُعَوَّذَتَین»، پیامبر اسلام (ص) را تعویذ کرد. از دیگر تعویذهای قرآنی می توان به آیۀ «و ان یکاد» و آیةالکرسی اشاره کرد که برای مصون ماندن از حوادث بد به صورت کتبی یا شفاهی متداول است. تربت امام حسین (ع)، از اقسام حرز به شمار می رود. نشان سَن کریستوفر، قدیس مشهور مسیحی، شبدر چهاربرگ، و پای خرگوش ازجملۀ تعویذهای امروزی در غرب اند.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] تعویذ، چیزی (شیء، نوشته، تصویر، دعا و ورد) که دارای نیرویی جادویی ـ ماورایی انگاشته شود و نیز نصب و آویختن آن بر اموال و مکان ها، و حمل آن توسط انسان یا حیوان، موجب دفع بلا، بیماری و تعرض موجودات و نیروهای شریر پنداشته شود.
تعویذ در لغت به معنای پناه بردن، پناه دادن و در امان نگاه داشتن و در اصطلاح به معنای دعاخواندن و حرز آویختن بر آدمیان، جانوران یا اشیا برای محافظت از آن هاست. تعویذ، عباراتی اغلب مکتوب عمدتاً از آیات قرآنی و ادعیه مأثوره برای در امان ماندن از شرور و بلاها می باشد. به اذکاری خاص برای دفع چشم زخم، سحر، آفات و بلایا و برطرف کردن دردها و بیماری ها و استعاذه تعویذ گفته می شود. تعویذ به مفهوم نخست - که به آن (عوذه) یا (تعویذه) نیز گفته می شود- به منظور فوق برای خود یا دیگری خوانده و یا نوشته شده و همراه می گردد.گذشته از واژه های متعددی که در تداول عامه مسلمانان به صورت مغشوش و متداخل برای این مفهوم به کار می رود، (از جمله: عوذه، معاذه، حِرزْ، تَمیمه، نُفره، رُقْیَه، عَزیمه، افسون)، تعویذ بنا بر شایع ترین صورت کاربرد آن در جهان اسلام عبارت است از برخی آیات قرآن، ادعیه مأثوره، اسماءالحسنی، اسامی فرشتگان یا اولیاءالله، اوراد، رموز و علائمِ مفهوم یا نامفهوم که بر قطعه هایی از کاغذ، چرم، پوست، پارچه، فلز و جز آن می نویسند و در کیسه هایی کوچک از اجناس مختلف می گذارند و سپس آن را پنهان یا آشکارا برگردن می آویزند یا بر قسمتی از بدن انسان یا حیوان می بندند یا بر جایی از اشیا و مکان ها نصب می کنند.گاه نیز این عبارت را با رعایت ترتیب و آیینی خاص یا بدون رعایتِ آن، بر شخص یا جانور یا شیء مورد نظر می خوانند یا زیر لب زمزمه می کنند.
← تعابیر نزدیک به تعویذ
در حالی که احتمال عینی خطر منجر به اتخاذ تمهیداتی عینی برای پیش گیری از خطر می شود، پیش بینی ذهنی خطر، انگیزشی برای استفاده از تعویذ است. امروزه استفاده از تعاویذ همچون دیگر ابزار و روش های ماوراء طبیعی به نسبت کاهش یافته، لیکن همچنان در جوامع اسلامی ــ نظیر دیگر جوامع ــ موسوم است و معمولاً افرادی به عنوان دعانویس که گاه از درویشان فرقه های صوفی مآب و بعضی متقدسان اند، به تهیه و فروش انواع تعاویذ اشتغال دارند و اغلب برای هر مورد مقتضی، تعویذ ویژه ای به درخواست کننده تحویل می دهند.
موارد استفاده از تعویذ
احتمال حمله موجودات ماورایی و محافظت در برابر آن ها یکی از موجبات تمسک به تعاویذ بوده است. مثلاً احتمال حمله ام صبیان و آل به زائو و نوزاد، یا خطر ارواح شریر و شیاطین، در امان ماندن از حمله گزندگان و حیوانات وحشی نیز از علل دیگر استفاده از تعویذ و طلسم است.عمده ترین علت استفاده از تعاویذ احیاناً جلوگیری از چشم زخم بوده است. باور به چشم زخم در اروپا، خاورمیانه، به ویژه در شمال افریقا دیده می شود. از این رو اگر چه نمی توان آن را جهان شمول دانست، اما پدیده ای بسیار گسترده است. چشم زخم با رشک و حسادت همبستگی دارد و هم از این روی در باورهای مردم، احتراز از چشم زخم در مواقع بروز خوشحالی، موفقیت، زیبـایی و تحسیـن را ــ کـه رشک برانگیـز هستند ــ جایز می دانند. از منظر روان کاوی لکانی نیز نگاه، و به طور مشخص حدقه، همچون مقوله ما تقدّمِ وحشت تلقی می شود، و در نوزاد حتی واکنشی دفاعی را برمی انگیزد. اگر این دیدگاه روان کاوانه را بپذیریم آن گاه گسترش پدیده چشم زخم و استفاده وسیع از اقسام تعاویذ برای محافظت از آن قابل درک خواهد بود.
اقسام تعویذ
...
[ویکی شیعه] تَعْویذ، چیزی (شیء، نوشته، تصویر، دعا و ورد) که نصب و آویختن آن بر اموال و مکان ها، و حمل آن توسط انسان یا حیوان، موجب دفع بلا، بیماری و تعرض موجودات و نیروهای شریر پنداشته شود.
طلسم را نوعی تعویذ دانسته اند که می تواند قدرت و بخت حامل و صاحب خود را در برابر نیروهای آزاررسان افزایش دهد. از این حیث می توان طلسم و تعویذ را انواعی از یک مقوله، اما گاهی با راهبردهایی کم و بیش متفاوت در نظر آورد؛ در حالی که کار تعویذ طرد و دفع امور نامطلوب است، طلسم باعث جلب امور مطلوب نیز می شود.
تعویذ، در لغت، مشتق از ریشۀ «ع و ذ » و به معنای «پناه بردن» است.
[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از دانشنامه جهان اسلام است
تعویذ در لغت به معنای پناه بردن، پناه دادن و در امان نگاه داشتن و در اصطلاح به معنای دعاخواندن و حرزآویختن بر آدمیان، جانوران یا اشیا برای محافظت از آنهاست.
گذشته از واژه های متعددی که در تداول عامة مسلمانان به صورت مغشوش و متداخل برای این مفهوم بکار می رود (از جمله: عوذه، معاذه، حِرزْ، تَمیمه، نُفرة، رُقْیَه، عَزیمه، افسون)، تعویذ بنابر شایعترین صورت کاربرد آن در جهان اسلام عبارت است از برخی آیات قرآن، ادعیة مأثوره، اسماءالحسنی، اسامی فرشتگان یا اولیاءاللّه، اوراد، رموز و علائمِ مفهوم یا نامفهوم که بر قطعه هایی از کاغذ، چرم، پوست، پارچه، فلز و جز آن می نویسند و در کیسه هایی کوچک از اجناس مختلف می گذارند و سپس آن را پنهان یا آشکارا بر گردن می آویزند یا بر قسمتی از بدن انسان یا حیوان می بندند یا بر جایی از اشیا و مکانها نصب می کنند.
گاه نیز این عبارت را با رعایت ترتیب و آیینی خاص یا بدون رعایتِ آن بر شخص یا جانوریا شیء مورد نظر می خوانند یا زیر لب زمزمه می کنند. برای نوشتن تعاویذ (مانند طلسمات و دیگر نوشته های خَفیه) در بسیاری موارد از الفباهای رمزی ویژه ای استفاده می شود که گاه، صورتِ تبدیل و تحریف یافته الفبای کوفی یا عبری است.
تعاویذ نیز همچون دیگر اقسام اعمال جادویی و اَشکال و محصولات علوم خفیه بیشتر در خدمت مقاصد دنیوی بوده و ازینرو با علوم دینی که در پی دستیابی به نجات اخروی یا حقیقت و غایتِ هستی است، متفاوت اند.
با آنکه تعاویذ گونه ای جادو تلقی می شوند و ساز و کارِ اثر بخشیِ آنها به لحاظ علمی شناختنی نیست، در کاربرد آن در میان مسلمانان به ویژه در مقایسه با اموری چون طلسمات و عزائم، از جنبه های جادویی آن تا حد زیادی کاسته شده به گونه ای که اثربخشی آنها را باید بیشتر از مقولة ایمان و توکل و خلوص نیت دانست.
در مقایسه با دعا که نیایش و مناجاتِ بنده با پروردگار بدون میانجیگری ابنای بشر است، تعاویذ کاربردِ اختصاصیتری دارند و با وجود مشابهت های ساختاری بسیار با انواع ادعیه، بکاربردن مطلقِ عنوان اصطلاحی دعا برای آنها درست نیست. از سوی دیگر تعاویذ معمولاً کاربردی پیشگیرانه دارند و فرد یا شیء مورد نظر را از قرار گرفتن در موقعیتی زیان آور حفظ می کنند. در حالی که دعا و همچنین افسون، رقیه، عزیمه و طلسم علاوه بر قدرت پیشگیری از بلایا پس از وقوعِ پیشامدِ بد نیز می توانند در علاج و مداوا و گاه حتی در تبدیل «سوءالقضا» به «حسن القضا» بکار آیند.