مفهوم حَضَر در ادبیات فارسی و متون فقهی به مناطق مسکونی دائم از قبیل شهرها و روستاها اشاره دارد. این واژه در تقابل با بَدْو یا بادیه قرار میگیرد که نمایانگر نواحی غیرمسکونی، بیابانی یا عشایری است. همچنین، به ساکنان مناطق حَضَر، حاضِر یا حَضَری گفته میشود، در حالی که جوامع کوچنشین یا بادیهنشین با عنوان بادی یا بَدَوی شناخته میشوند. این تقسیمبندی، تمایز میان شیوههای زندگی یکجانشینی و کوچنشینی را در فرهنگ و تاریخ ایران نشان میدهد.
در حوزهٔ فقه اسلامی، اصطلاح حَضَر در برابر سَفَر تعریف میشود. حَضَر به محل سکونت دائم فرد اعم از شهر یا روستا اطلاق میگردد و سفر به معنای خروج از این محدوده با هدف پیمودن مسافتی مشخص است. این تمایز در احکام فقهی مانند قصر نماز یا افطار در ماه رمضان کاربرد مستقیم دارد و ملاکی برای تشخیص تکالیف شرعی در شرایط مختلف به شمار میرود. بنابراین، واژهٔ حَضَر هم در ادبیات و هم در فقه، نمایانگر مفهوم اسکان و تعلّق مکانی است. این مفهوم نهتنها در تقسیمبندیهای جغرافیایی و اجتماعی کاربرد دارد، بلکه بهعنوان معیاری شرعی برای تشخیص وظایف عبادی مسلمانان نیز مورد توجه قرار میگیرد و پیوندی میان فرهنگ، جغرافیا و احکام دینی برقرار میسازد.
