داریوش بزرگ، که با عنوان داریوش یکم نیز شناخته می‌شود، از پادشاهان نامدار و تأثیرگذار سلسلهٔ هخامنشی به‌شمار می‌رود. وی پس از رسیدن به قدرت، قلمرو امپراتوری هخامنشی را تا حد بی‌سابقه‌ای گسترش داد و با ایجاد ساختارهای اداری و حکومتی منسجم، ثبات و نظمی پایدار در سرزمین‌های تحت فرمانروایی خود برقرار کرد. از مهم‌ترین اقدامات او، سازمان‌دهی سیستم مالیاتی، ایجاد شبکه‌های گستردهٔ راه‌سازی و به‌ویژه ساخت راه‌شاهی بود که ارتباط بین ایالات مختلف را تسهیل می‌کرد.
در عرصهٔ فرهنگی و تمدنی، داریوش بزرگ با احترام به باورها و سنت‌های اقوام تحت فرمان، سیاستی مبتنی بر مدارا در پیش گرفت. وی در کتیبه‌های بیستون و دیگر سنگ‌نوشته‌های خود، همواره بر عدالت‌خواهی و پیروی از قانون اَشا تأکید کرده است. همچنین، آغاز ساخت مجموعه‌ای عظیم در تخت‌جمشید (پارسه) در دوران پادشاهی او صورت پذیرفت که نماد عظمت و شکوه هنر و معماری دوران هخامنشی محسوب می‌شود.
داریوش یکم در طول حکومت خود، با چالش‌های داخلی و خارجی متعددی از جمله شورش‌های سرزمین‌های مختلف و رویارویی با دولت‌شهرهای یونانی روبه‌رو شد. با این حال، تدبیر و کاردانی وی باعث شد تا امپراتوری هخامنشی در اوج قدرت خود قرار گیرد. بررسی دقیق‌تر زندگی و اقدامات این پادشاه را می‌توان در مدخل‌های دارا و داریوش اول در منابع معتبر جست‌وجو کرد.
