چارقد نوعی پوشش سر برای بانوان است که از زمان‌های قدیم در میان زنان ایرانی رایج بوده و در فرهنگ‌های مختلف ایرانی، طرح و رنگ‌های خاص خود را داشته است. این واژه به معنای روسری، خمار، مقنعه، معجر، نصیف و شال به کار می‌رود. به طور خاص، چارقد به پارچه‌ای نازک و چهارگوش اشاره دارد که برای پوشش سر بانوان طراحی شده است. نحوه استفاده از آن به این صورت بوده که پارچه‌ای بزرگ و مربع شکل از نخ یا ابریشم را از قطر تا کرده و با آن موهای سر را می‌پوشاندند و در زیر چانه با سنجاق محکم می‌کردند. پیشینه استفاده از آن در میان ایرانیان به دوران صفویه برمی‌گردد و در دوران قاجار، این پوشش به همراه شلیته و شلوار مورد استفاده قرار می‌گرفت. تا پیش از سفر ناصرالدین شاه به فرنگ، سرپوش اصلی اکثر زنان در دوره قاجار بود و آن‌ها در خانه و بیرون از خانه از آن استفاده می‌کردند. پارچه آن در آن زمان یکی از وسایل ضروری جهیزیه به شمار می‌رفت. از جمله انواع رایج در اندرونی ناصرالدین شاه، چارقد قالبی بود که سر آن را با نشاسته قالب‌گیری می‌کردند و بهترین نوع آن به نام آفتابگردانی شناخته می‌شد. زنان خانواده‌های بزرگ در آن دوره بر روی چارقد خود گل سینه‌های یاقوت و الماس می‌زدند.
چارقد
لغت نامه دهخدا
فرهنگ معین
فرهنگ عمید
فرهنگ فارسی
دانشنامه عمومی
نحوه پوشیدن آن هم به این شکل بوده است که پارچه ای مربع شکل و بزرگ از نخ یا ابریشم که آن را از قطر دولا کرده، با آن موی سر را پوشانده و در زیر چانه با سنجاق محکم می کردند.
پیشینۀ استفاده از چارقد در میان ایرانیان، به دوران صفویه برمی گردد و کاربرد آن در دوران قاجار همراه با شلیته و شلوار بوده است. سرپوش اکثر زنان در دوره قاجار تا قبل از سفر ناصرالدین شاه به فرنگ، چارقد بوده است. زنان در آن دوره در خانه و خارج خانه از چارقد استفاده می کردند. پارچۀ چارقد در آن زمان از جمله وسایل جهیزیه بوده است. ازجمله چارقد های رایج در اندرونی ناصرالدین شاه، چارقد قالبی بوده که سر چارقد را با نشاسته قالب می گرفتند و بهترین نوع آن آفتابگردانی خوانده می شده است. زنان رجال بزرگ در آن دوره بر چارقد خود گل سینه های یاقوت و الماس نصب می کردند.
در دوره ناصرالدین شاه، چارقد یکی از اصلی ترین پوشش زنان بود. یک پارچه نازک حریر که به شکل مربع بود را تا می زدند و تبدیل به یک مثلث می کردند و آن را طوری روی سر قرار می دادند که زاویه قائمه آن در پشت سر قرار می گرفت و و دو زاویه حاده در طرفین، سپس آن را در جلو به اندازه گردی صورت محکم می گرفتند و زیر چانه سنجاق می کردند. از جلو روی سینه و شانه ها تا کمر را می پوشاند و در پشت نیز تا کمر می رسید. زنان آن را نه تنها در مهمانی بلکه در منزل هم سر می کردند. رنگ آن اغلب سفید و معمولا برودری دوزی شده بود. جنس آن از نخ یا ابریشم، شال یا تور و شال کشمیری بود. گاه توپی از پارچه برای دوختن چارقد از سوی خانواده عروس به عنوان خلعتی به خانواده داماد داده می شد. دختران تاتار آن را به همراه کلاه می پوشیدند و یا زنان شمالی آن را به پشت سر گره می زدند.
چارقد زنان در دوره قاجار از جنس چیت و حریر در رنگ های سفید، صورتی، ارغوانی و با طرح های ساده و یا گل دار بوده است. برخی از گزارش های تاریخی جنس چارقد در دوره قاجار را ابریشم یا نخ و در زمستان ترمه توصیف کرده اند. زنان درباری برای تزئین چارقدهای خود از نصب الماس و یاقوت بر روی آن استفاده می کردند. در میان بیشتر اقوام ایرانی جنس و طرح چارقد نازک، طرح دار، شاد در رنگ های روشن و گل دار است.
دانشنامه آزاد فارسی
چارْقَد
پوشش سر بانوان ایرانی. این پوشش به نوشتۀ شاردن، از دورۀ صفویه رایج شد و در دورۀ قاجار، به ویژه در دورۀ ناصرالدین شاه، به همراه شلیته و شلوار، بود. چارقد پارچۀ حریر نازک مربع شکلی بود که آن را به صورت مثلث تا می کردند. زاویۀ قائمۀ مثلث پشت سر قرار می گرفت و دو گوشۀ دیگر آن در زیر چانه محکم با سنجاق بسته می شد و از جلو تا روی سینه و شانه ها و کمر را می پوشاند و از پشت نیز تا کمر می رسید. رنگ آن بیشتر سفید بود. زنان هم در خانه و هم در بیرون از منزل از آن استفاده می کردند. توپ پارچه ای چارقد از لوازم جهیزیۀ عروس بود. زنان رجال بزرگ بر چارقد خود گل سینه های یاقوت و الماس نصب می کردند. پارچۀ آن اغلب برودری دوزی شده از جنس ابریشم یا نخ و گاه شال یا تور بود. چارقد قالبی، که سر چارقد را با نشاسته قالب می گرفت، ازجمله چارقدهای رایج در اندرونی ناصرالدین شاه بود که خانم های اندرونی مخترع آن بودند. بهترین نوع آن آفتابگردانی خوانده می شد. روسری، که اکنون رایج است، از انواع چارقد است.