پارادایم

[ویکی فقه] پارادایم، سرمشق و الگوی مسلط و چارچوب فکری و فرهنگی است که مجموعه ای از الگوها و نظریه ها را برای یک گروه یا یک جامعه شکل داده اند.
واژه پارادایم (paradigm) ابتدا در قرن پانزدهم به معنی الگو، مدل و نمونه به کار می رفت و می گفتند به فرض مثال «در دستور زبان، الفاظamat، amas، amo یک "پارادیگم" یا "نمونه" است از آن جهت که الگویی را نمایش می دهد که در مورد عده زیادی از افعال دیگر لاتینی مثلا Laudat، laudas، laudo به کار می رود.» 
کوهن، تامس، ساختار انقلاب های علمی، ص۳۷، ترجمه آرام، احمد، تهران، سروش، ۱۳۶۹.
"پارادایم" از کلمه یونانی "پارادیگما" گرفته شده است و در اصل واژه افلاطونی است و تغییر شکل یافته کلمه "مُثُل" بعدها توسط مترجمان است. امروزه به معنای یک جهان بینی و نظریه کلی است که انسان راجع به قلمروئی از هستی دارد و با توجه به آن نظریه به تفحص و بررسی جزئیات درون آن قلمرو می پردازد. 
زرشناس، شهریار، واژنامه فرهنگی سیاسی، ص۷۷، تهران، کتاب صبح، ۱۳۸۳.
کوهن با طرح مفهوم کلیدی پارادایم، روش واحدی را که تجربه گرایان به آن اعتقاد داشتند، به چالش کشید. وی در این باره اظهار کردند که هر پارادایم روش خاصی دارد.کوهن پارادایم را در ارتباط با انقلاب علمی مطرح می کنند و می گویند با هر انقلاب پارادایم جدیدی به وجود می آید که متفاوت با پارادایم قبلی است و اینکه هر پارادایم چارچوب خاص خود را دارد و قابل مقایسه با دیگری نیست. نتیجه ای که کوهن در تشریح این پاراگراف می گیرد به این شکل است که «چرخش پارادایمی را تابع هیچ قاعده عقلانی ندانسته و حتی تامل و تفسیر را نیز در آن دخیل نمی داند.» 
معینی، جهانگیر، روش شناسی نظریه های جدید در سیاست، ص۴۶، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۸۵.