نادره به معنای مؤنث نادر و اشاره به فردی است که دارای هوش و نبوغ خاصی بوده و نظیر او به ندرت ظهور می‌کند. در گذشته، واژه نادره به معنای حکایت یا سخنی دلنشین و با معنا نیز به کار می‌رفته است. در دنیای هنر، نادره بانو، نقاش ایرانی از سده ی یازدهم، به عنوان یکی از برجسته‌ترین هنرمندان آن زمان شناخته می‌شود. این واژه همچنین به آنچه که به سختی پیدا می‌شود و کمیاب است، اشاره دارد و به نوعی می‌توان آن را معادل با مفاهیمی چون بی‌همتا و بی‌نظیر دانست. در فرهنگ معین، این واژه به معنای بی‌نظیر و بی‌مانند آمده است. در فرهنگ فارسی عمید، این کلمه به دو صورت استفاده می‌شود: اول به عنوان شخص نابغه و دوم به عنوان اتفاقات عجیب و سخنان دلنشین که در گذشته رایج بوده‌اند. در مجموع، نادره نمادی از چیزهایی است که به ندرت در زندگی و هنر مشاهده می‌شود و می‌تواند به معنای شگفتی و لطافت نیز تعبیر شود.
نادره
لغت نامه دهخدا
( نادرة ) نادرة. [ دِ رَ ] ( ع ص ) تأنیث نادر. رجوع به نادر شود. || مرتفع. هضبة نادرة، ای مرتفعه. ( مهذب الاسماء ).
نادره. [ دِ رَ / رِ ] ( از ع، ص، اِ ) بی مانند. ( فرهنگ نظام ). مرد بی نظیر و بی مانند. ( ناظم الاطباء ): این سلطان ماامروز نادره روزگار است. ( تاریخ بیهقی ص 397 ). || طرفه. طریفه. جالب: این خاتون را عادت بود که سلطان محمود را غلامی نادر و کنیزکی دوشیزه نادره هر سالی فرستادی. ( تاریخ بیهقی ص 253 )
فرهنگ فارسی
( صفت ) ۱ - مونث نادر. ۲ - واحد نادر. ۳- مبالغه درمعنی نادر(مذکرا ).الف - چیز کمیاب: میجویم داد نیست ممکن کاین نادره در جهان ببینم. ( خاقانی ) ب - بی مثل بی مانند: [ این سلطان ما امروز نادره روزگاراست. ] ج - عجیب شگفت: نادره تر این که طفلکان نخروشند خون زگلو برنیاورند و بخوشند. ( منوچهری ) د - ( اسم بجای ترکیب وصفی ) واقعه عجیب حادثه شگفتی آور:[مردمان حکایت گوسفند وزن و آتش وپیلان بگفتند و آن نادره شرح دادند.] ه- ( اسم ) بذله لطیفه:[ یوم حمی را... به نادره هائ خنده ناک و بازیهائ عجب والحان خوش و مانند آن مشغول باید بود. ] و - لطیفه نکته:[ سخن اگرچه دراز شود از نکته و نادره ای خالی نباشد.] ز- دلنشین وطرفه: بی شکی ازبهشت همی آید این دلپذیر و نادره معنیها. ( ناصرخسرو ) جمع: نادرات نوادر. یا نادره دوران.یگانه روزگار. یا نادره زمانه. یگانه روزگار. جوهریی و لعل کان جای مکان و لامکان نادره زمانه ای خلق کجا و تو کجا ? ( دیوان کبیر )
فرهنگ اسم ها
معنی: بی مانند، کمیاب، بی نظیر، شخص هوشمند و دارای نبوغ که نظیر او کمتر ظهور می کند، ( به مجاز ) ( در قدیم ) سخن یا حکایت با معنی و دل نشین، ( اَعلام ) نادره بانو نقاش ایرانی سده ی یازدهم که در هنر نقاشی در آن دوران سرآمد بود، نادر، و، + نادر، مؤنث نادر، آنچه به ندرت یافت شود، بی همتا
دانشنامه عمومی
وی در خانواده رحمان قلبی، حاکم اَندیجان به دنیا آمد و بعدها همسر عمرخان امیری، شاعر و حاکم خوقَند شد. نادره از زمان کودکی با آثار سرایندگان دیرین پارسی و ترکی از جمله حافظ، فضولی، نوایی و بیدل آشنا شد و به آموختن آن ها پرداخت.
پس از درگذشت همسرش، پسر چهارده ساله او، محمد علی خان، امیر خوقند شد ولی سررشته کارها در دست نادره بود. چندی بعد نصرالله امیر بخارا ( ۱۸۶۰–۱۸۲۶ م ) از امرای ستمگر بخارا و معروف به «قصاب» درصدد تصرف خوقند برآمد. نادره که از نیت نصراللَّه باخبر شد پنهانی مردم فَرغانه را علیه او برانگیخت. نصراللَّه به دخالت نادره پی برد، از اینرو به خوقند حمله کرد و نادره و امیر محمدعلی خان و درباریانش را به قتل رساند. نادره در مدت سی سال حکمرانی، بسیاری از شاعران، دانشمندان، هنرمندان و صنعتگران را به دربار خود گرد آورد و بازارها، مدارس، مساجد و کاروانسراهای متعددی ساخت.
برای یادبود نادره آرامگاهی به نام آرامگاه مادر خان در خوقند برپا شد. نادره صاحب «دیوان» فارسی و جغتایی است. دیوان او فراگیر بیش از ۱۰ هزار بیت است که بیشترین آن را غزل تشکیل می دهد. دیوان کامل او در سال ۱۹۶۳ در تاشکند منتشر شده است.
نادره پس از درگذشت شوهرش، امیر عمرخان، والی خوقند دستور تهیه دیوانش را داد، که این دیوان با خط نستعلیق جعلی در کاغذ خوقندی و در ۱۳۲ صفحه است، که در مقدّمه آن شاعر دلیل تهیه و تدوین و انتخاب «مکنونه» را به عنوان تخلّص خود این گونه می آورد: «در این مثبت منکوهه مستوره مرغوبه او و عفیفه دلپذیر محبوبه پرده عفّت و سلطنت پناهی، سایه پرورد خیمه حشمت و پادشاهی، گوهر محیط نسب و کمال، دُرّ نایاب صدف عزّت و اقبال، در شیوه فقراپروری مسلّمه خاص و عام، در ادراک و مشق اشعار دلپذیر ضعیفه ای ( بود ) بهتر از هزار مرد خردمند، اوصاف حمیده و خصلت های نکوی او از حد افزون و از شمار بیرون بود. لیکن این غلام نمک خوار را از آن مستوره حرم عفّت از این بسیار سخن گفتن از ادب دور بود، مختصر نمودیم. خلاصه الکلام، آن تاج النسا مخدَّره پرده عزّت و الا، گاهی به حسب خوشی اوقات از غزل های بسیار جمع گردیده، به فرمان عالی و آن اشعار در این مجموعه جمع نموده شد… به صواب دید غلامان معنی پسند و خادمان فطرت بلند تخلّص آن گوهر مستورة صدف عفّت و جهان پناهی مکنونه مقرّر و معیّن گردید.
نادره (هنرپیشه هندی). نادره ( انگلیسی: Nadira; ۵ دسامبر ۱۹۳۲ – ۹ فوریهٔ ۲۰۰۶ ) یک هنرپیشه عراقی الاصل اهل هند بود.
از فیلم ها یا برنامه های تلویزیونی که وی در آن نقش داشته است می توان به آمر اکبر آنتونی، پاکیزه، جنون، آقای ۴۲۰، آرزو، غرور، صیاد، عشق زور ندارد، جولی، آنجا که عشق یافت می شود، به خاطر شما، من عاشق بهار هستم، بمبئی تاکی، آشانتی، قلب من و گورو اشاره کرد.
جملاتی از کلمه نادره
مست و مستور ندیدیم و گر هم باشد این چنین نادره در ملک جهان کم باشد
من جامیم به نادره گفتن مثل دمی شو مستمع که نادره گفتاریی کنم
