واژه مرتکب به معنای انجام‌دهنده یا عامل وقوع یک عمل خاص، به‌ویژه در زمینه‌های منفی یا غیرقانونی است. این اصطلاح در مواقعی به کار می‌رود که فردی اقدام به انجام عملی می‌کند که می‌تواند از نظر اخلاقی، اجتماعی یا قانونی ناپسند باشد. به عنوان مثال، مرتکب جرم به فردی اطلاق می‌شود که عملی غیرقانونی انجام داده است، مانند دزدی، قتل یا هر نوع دیگر از خلاف‌های قانونی.
در زبان‌شناسی، مرتکب به معنای شخصی است که به عمد یا سهواً عملی را انجام داده و به نوعی مسئولیت آن عمل بر عهده اوست. این واژه می‌تواند در زمینه‌های مختلفی از جمله روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و حقوق مورد استفاده قرار گیرد.
این واژه معمولاً بار منفی دارد و به نوعی نشان‌دهنده‌ی تقصیر یا اشتباه است. در نتیجه، استفاده از این واژه به بررسی و تحلیل رفتارهای انسانی و پیامدهای ناشی از آن‌ها کمک می‌کند و به ما امکان می‌دهد تا درباره مسئولیت‌های فردی و اجتماعی تفکر کنیم.
از سخنان عیسی که بر او و پیامبر او درود بادا: آنکس که گناهی کوچک کند با آنکه گناهی بزرگ مرتکب شود، یکی اند. پرسیدند چگونه چنین است؟ گفت: دلیری بر گناه یکی است و آن کس که از دزدی ذرت نگذرد از مروارید نخواهد گذشت.
علی‌اصغر بروجردی (۱۲۷۲ – ۶ تیر ۱۳۱۳) معروف به اصغر قاتل، نخستین قاتل زنجیره‌ای در ایران به حساب می‌آید.[نیازمند منبع] قربانیان وی را اکثراً کودکان تشکیل می‌دادند که او در اغلب موارد به آن‌ها تجاوز می‌کرده‌است. او در مدتی که در عراق زندگی می‌کرده ۲۵ کودک را به قتل رسانده و پس از مدت‌ها زندان و پس از آخرین قتل در عراق به ایران می‌گریزد و در ایران هم مرتکب ۸ قتل و مجموعاً ۳۳ قتل در هر دو کشور می‌شود. او در ۶ خرداد ۱۳۱۳ در تهران محاکمه و در ۶ تیر همان سال به دار آویخته شد.
نسل‌کشی بوسنی به نسل‌کشی مرتکب شده در سربرنیتسا و زپا توسط نیروهای صرب بوسنی در ۱۹۹۵ میلادی، یا کمپین‌های پاک‌سازی قومیتی آن در سراسر مناطق کنترل شده توسط ارتش جمهوری صرب بوسنی اشاره دارد، که در ۱۹۹۵–۱۹۹۲ میلادی به وقوع پیوست.
