واژه‌ی قریه (به عربی: قَرْیَة ) در اصل از ریشه‌ی «قَرَیَ» به معنای گردآوردن، جمع شدن و فراهم آمدن گرفته شده است. در زبان عربی و فارسی، «قريه» به معنای روستا، ده یا محل سکونت گروهی از مردم در ناحیه‌ای کوچک به کار می‌رود. در گذشته، این واژه به مکانی گفته می‌شد که مردمان در آن برای زندگی، کشاورزی و دادوستد گرد هم می‌آمدند، و معمولاً در مقابل شهر (مدینه) یا بیابان (بادیه) قرار داشت.
در متون کهن فارسی و عربی، «قریه» جایگاهی میان شهر و بیابان داشته است؛ نه چندان پرجمعیت مانند شهر، و نه خالی از سکنه چون بیابان. قرآن کریم نیز چندین بار این واژه را به کار برده است، مانند آیه‌ی «وَاسْأَلِ الْقَرْيَةَ الَّتِي كُنَّا فِيهَا وَالْعِيرَ الَّتِي أَقْبَلْنَا فِيهَا ۖ وَإِنَّا لَصَادِقُونَ» (یوسف: ۸۲)، که در اینجا مقصود از «قریه» مردم آن آبادی است، نه صرفاً مکان فیزیکی. این کاربرد نشان می‌دهد که در زبان کهن، این واژه نه تنها به مکان، بلکه به جامعه و مردمان یک ناحیه نیز اشاره داشته است.
از دیدگاه فرهنگی و تاریخی، قریه‌ها نخستین واحدهای زیست‌جمعی بشر به شمار می‌رفتند. مردمان در این نواحی کوچک به کار کشاورزی، دامداری و صنایع دستی مشغول بودند و از همبستگی اجتماعی بالایی برخوردار بودند. در ایران، هنوز هم بسیاری از روستاها با این نام در اسناد رسمی و متون تاریخی یاد می‌شوند. بنابراین، این واژه نماد زندگی ساده، پیوندهای انسانی و نزدیکی با طبیعت است؛ جایی که ریشه‌های فرهنگ، زبان و سنت‌های کهن ایرانی و اسلامی در آن حفظ شده‌اند.
