عنصر ناسازگار به عنصری گفته می‌شود که تمایل چندانی به جایگزینی در ساختار بلوری کانی‌های تشکیل‌دهنده سنگ‌های آذرین ندارد. به بیان دیگر، این عناصر در هنگام فرآیند تبلور ماگما، به جای ورود به شبکه بلوری کانی‌های در حال شکل‌گیری، ترجیح می‌دهند در فاز مذاب باقی بمانند. این پدیده به دلیل ویژگی‌های شیمیایی و اندازه یونی این عناصر رخ می‌دهد که باعث می‌شود با ساختار بلوری کانی‌های رایج سازگار نباشند.
عناصر ناسازگار معمولاً شعاع یونی بزرگ یا بار یونی بالایی دارند که مانع از قرارگیری آسان آن‌ها در موقعیت‌های یونی موجود در بلورها می‌شود. در نتیجه، با پیشرفت فرآیند تبلور و کاهش حجم مذاب، غلظت این عناصر در فاز مایع ماگما افزایش می‌یابد. این افزایش غلظت می‌تواند منجر به تشکیل کانی‌های کمیاب یا فازهای غنی از عناصر ناسازگار در مراحل پایانی تبلور شود.
رفتار عناصر ناسازگار در ماگماها اطلاعات ارزشمندی در مورد منشاء و تحولات ماگمایی ارائه می‌دهد. با بررسی الگوهای فراوانی این عناصر در سنگ‌های آذرین مختلف، می‌توان به ترکیب منبع ماگما، میزان ذوب بخشی، و فرآیندهای تفریق ماگمایی پی برد. از این رو، مطالعه عناصر ناسازگار ابزاری قدرتمند در بررسی تاریخچه زمین‌شناسی و تکامل پوسته‌ی زمین به شمار می‌رود.
