تلمیح در زبان فارسی به معنای اشاره یا ارجاع به یک موضوع، شخصیت، یا واقعهای خاص در ادبیات، تاریخ، یا فرهنگ است. این واژه در متون ادبی و شعر به کار میرود و به نوعی به خواننده یا شنونده کمک میکند تا با استفاده از دانش قبلی خود، عمق و معناهای بیشتری از متن را درک کند. تلمیح به نویسنده این امکان را میدهد که به جای توضیح کامل یک موضوع، تنها با اشاره به آن، مفهوم مورد نظر را به مخاطب منتقل کند.
به عنوان مثال شعر «یوسف گمگشته باز آید به کنعان غم مخور، کلبه احزان شود روزی گلستان غم مخور» از دیوان حافظ، نمونهای از تلمیح است. در این بیت، شاعر به داستان معروف هجران یوسف و پدرش یعقوب نبی در قرآن اشاره میکند.
یوسف پسر یعقوب، به دلیل حسادت برادرانش به چاه انداخته میشود و به عنوان برده به مصر فروخته میشود. یعقوب، به شدت غمگین و دلتنگ فرزندش میشود و سالها در فراق او به سر میبرد به قدری که چشمانش از شدت گریه و غم نابینا میشود.
در نهایت، یوسف به خانوادهاش بازمیگردد و این داستان به یک پایان خوش میانجامد. این بیت به خواننده این پیام را میدهد که پس از هر سختی و غم، امید به بازگشت و بهبود وجود دارد.