باکتریها گروهی از پروکاریوتها هستند که عمدتاً اندازه‌ای در حدود چند میکرون دارند و از نخستین جانداران پدید آمده بر روی کره زمین به شمار می‌روند. این موجودات ساده، جزء متنوع‌ترین و مهم‌ترین میکروارگانیسمها محسوب می‌شوند. باکتریها در سطح وسیعی با جانوران، گیاهان، قارچها و آغازیان همزیستی دارند و فعالیت آنها برای ادامه حیات به شکل کنونی بر روی زمین ضروری است. این میکروارگانیسمها نقش حیاتی در چرخه‌های مواد غذایی ایفا میکنند و بسیاری از مراحل این چرخه‌ها، از جمله تثبیت نیتروژن از جو، تجزیه پروتئین‌ها به روش زیستی، تجزیه اجساد و بقایای جانداران و فرآیند گندیدگی به آنها وابسته است. باکتری‌های موجود در جمعیت‌های زنده اطراف چشمه‌های آب گرم، مواد غذایی لازم برای حفظ حیات را با تبدیل مواد محلولی مانند سولفید هیدروژن (H2S) و متان تأمین میکنند. باکتریها به دو دسته اتوتروف و هتروتروف تقسیم می‌شوند و از نظر ظاهری به سه نوع کروی، میله‌ای و مارپیچ طبقه‌بندی می‌شوند. همچنین، از نظر رشد در دماهای بهینه، به سه دسته سرمادوست، میانه‌دوست و گرمادوست تقسیم می‌شوند.
باکتری
لغت نامه دهخدا
باکتری. [ ت ِ ] ( فرانسوی، اِ ) این واژه فرانسوی عیناً از زبان فرانسه اخذ و پذیرفته شده است. ( ازلغات مصوبه فرهنگستان ). باکتریها ساده ترین موجودات زنده و تمام آنها تک یاخته ای اند، اختلاف جنس در آنها دیده نمیشود و تکثیر آنها بوسیله دو نیمه شدن از طرف عرض و یا از طرف طول است. هیچیک از آنها کلروفیل ندارند و بیگانه خوار می باشند. یعنی بحالت انگل و طفیلی در محیطهای غذایی یا بر روی موجودات زنده دیگر زندگی میکنند، فقط در میان آنها بعضی از انواع میتوان یافت که با نداشتن کلروفیل خودخوار می باشند و میتوانند ازت را مستقیماً از هوا بگیرند و با مواد معدنی ترکیب کنند و مواد آلی بسازند، باکتریها در همه جا پراکنده و در طبیعت فراوانند، هر جا ماده غذایی بیابند بسرعت تکثیر و فزونی می یابند و همین که محیط پرورش آنها نامساعد شود بحالت زندگی نهفته بسرمیبرند این وضع زندگی موجب آن شده است که در گرد و غبار هوا و آب شیرین و آب دریا و غیر آن پراکنده شوند. باکتری ها را گاهی میکرب هم میگویند، ولی نام میکرب بر تمام موجودات زنده تک یاخته ای اطلاق میشود که باید آنها را با میکرسکپ دید، بدین ترتیب هر باکتری میکرب است ولی هر میکرب باکتری نیست. از باکتری های مشهور باکتری سرکه و باسیل سیاه زخم را میتوان نام برد. رجوع به گیاه شناسی گل گلاب ص 134 و روش تهیه مواد آلی ص 173 شود.
فرهنگ معین
فرهنگ عمید
فرهنگ فارسی
( اسم ) موجود ریز ذرهبینی که با چشم غیر مسلح دیده نمیشود و نوعی از تیر. آلگها بشمار میرود.
فرهنگستان زبان و ادب
دانشنامه عمومی
باکتری ها در سطح وسیعی با جانوران، گیاهان، قارچها و آغازیان رابطهٔ هم زیستی دارند، به طوری که بدون فعالیت آن ها، حیات به شکل کنونی بر روی زمین مختل می گردد. باکتری ها نقش حیاتی در چرخه های مواد غذایی دارند و بسیاری از مراحل این چرخه ها همچون تثبیت نیتروژن از جو زمین، تجزیهٔ پروتئین ها به روش زیستی، تجزیهٔ اجساد و بقایای جانداران و فرایند گندیدگی به آن ها وابسته است. باکتری های موجود در جمعیت های زندهٔ اطراف چشمه های آب گرم مواد غذایی لازم برای حفظ حیات را با تبدیل مواد محلولی همچون سولفید هیدروژن ( H2S ) و متان، فراهم می کنند. باکتری ها به دو دستهٔ اتوتروف و هتروتروف تقسیم می شوند. باکتری ها از نظر ظاهری به سه دستهٔ کروی، میله ای و مارپیچ تقسیم می شوند. همچنین از نظر رشد در درجه حرارت اپتیمم، به سه دستۀ سرمادوست، میانه دوست، گرمادوست تقسیم می شوند.
باکتری ها در مقایسه با یوکاریوتها ساختمان ساده ای دارند. بسیاری از باکتری ها همچنان ناشناخته باقی مانده اند اما جهت بررسی های علمی می توان برخی از آن ها را در آزمایشگاه کشت داد و این مسئله به میکروب شناسان کمک بسیاری کرده است. ساده ترین تولیدمثل غیرجنسی با استفاده از هاگ ها ( تقسیم دوتایی )، در باکتری ها دیده می شود. در تقسیم دوتایی، باکتری مادر در صورت وجود شرایط مناسب به دو باکتری خواهر تقسیم می شود. برخی از باکتری ها برای حفاظت از خود در شرایط نامساعد محیطی مانند کمبود کربن، نیتروژن، فسفر و غذا، پوششی ضخیم به دور خود ایجاد می کنند که اسپور یا هاگ باکتری نامیده می شود که به ترتیب شامل ۱ - هسته ۲ - غشا داخلی ۳ - دیواره ۴ - کورتکس ۵ - غشا خارجی ۶ - پوشش ۷ - اگزوسپوریوم است. در مجموع درصد کمی از باکتری ها بیماری زا بوده و بیماری های عفونی شامل وبا، سیفیلیس، سیاه زخم، جذام، طاعون، سینه پهلو و سل را سبب می گردند. بیماری های کشنده باکتریایی همچون سل سالانه به ویژه در آفریقای سیاه سبب دو میلیون مرگ می گردد. امروزه از آنتی بیوتیک ها جهت پیشگیری و درمان عفونت های باکتریایی استفاده می شود. باکتری ها در صنایعی مانند تصفیه فاضلاب، پاک سازی آلودگی های نفتی، تولید پنیر و ماست از راه تخمیر، بازیافت زباله ها و استخراج طلا، پالادیم، مس و سایر فلزات از معادن و همچنین در زیست فناوری، تولید آنتی بیوتیک ها و مصارف دارو و درمانی سایر مواد شیمیایی اهمیت دارند.
