بخش، واحدی است که در نظام تقسیمات کشوری ایران قرار دارد و بخشی از یک شهرستان محسوب می‌شود. این واحد معمولاً شامل چند دهستان می‌باشد و از لحاظ جغرافیایی، بزرگتر از یک ده و کوچکتر از یک شهر است. به بیان دیگر، قسمتی از یک شهرستان است که می‌تواند شامل چندین روستا یا آبادی باشد و به آن قسمت یا بهره نیز گفته می‌شود. از طرفی، در حوزه نظامی، این واژه به گروهی از کشتی‌های جنگی اشاره دارد که تحت فرمان یک فرمانده فعالیت می‌کنند و به این ترتیب می‌توان گفت که این مفهوم در زمینه‌های مختلفی مثل نظامی و اداری کاربرد دارد. همچنین، در متون علمی، قسمتی از یک فصل کتاب نیز می‌تواند به عنوان یک بخش شناخته شود. در زبان‌شناسی، هجا به جزء پایانی برخی کلمات مرکب نیز اطلاق می‌شود، مانند: جانبخش. این تنوع معانی نشان‌دهنده اهمیت و گستردگی مفهوم آن در عرصه‌های مختلف است.
بخش
لغت نامه دهخدا
بخش. [ ب َ ] ( اِ ) حصه و بهره. ( برهان قاطع ) ( آنندراج ) ( انجمن آرا ). بهره و حصه و قسمت و نصیب. ( ناظم الاطباء ). حصه مردم و قسمت. برخ. بهر. بهره. ( از شرفنامه منیری ). حصه و نصیب. ( غیاث اللغات ). سهم. قسم. قسمت. رسد. جزء. پاره. بعض. قطعه. حصه. قسط. نصیب. نصیبه. شقص. حظ. تیر. لخت. بهر. بهره.
فرهنگ معین
فرهنگ عمید
۲. واحدی از یک سازمان که کار ویژه ای را بر عهده دارد: بخش امور مالی.
۳. قسمتی از یک کتاب، مقاله، جزوه، و مانندِ آن که دارای استقلال نسبی است.
۴. (اسم مصدر ) (ریاضی ) تقسیم.
۵. قسمتی از یک شهرستان که از چند دهستان تشکیل شود.
۶. قسمتی از یک شهر که دارای نوعی همگونی واحد است: بخش مرفه نشین.
۷. (زبان شناسی ) یک واحد صوتی مرکب از یک حرف صدادار و یک یا چند حرف صامت، هجا، سیلاب.
۸. (بن مضارعِ بخشیدن ) = بخشیدن
۹. بخشنده (در ترکیب با کلمۀ دیگر ): جان بخش، آزادی بخش.
۱۰. [قدیمی] سرنوشت.
* بخش کردن: (مصدر متعدی ) قسمت کردن، بهره بهره کردن، تقسیم.
فرهنگ فارسی
( اسم ) ۱ - حصه بهره. ۲ - بخت موهبت ( ایزدی ). ۳ - ماهی حوت. ۴- برنج ( کبوتر قلعه فلک ). ۵- تقسیم ۶- قسمت کوچکی از یک شهر: بخش ۱ بخش ۷. ۴- واحدی در تقسیمات اداری کشور و آن شامل چند دهستان است و هر شهرستان شامل چند بخش است. ۸ - چند کشتی جنگی تحت فرماندهی یک تن اسکادر. ۹ - ( اسم ) بمعنی ( بخشنده ) آید: جان بخش شادی بخش شفا بخش.
سوراخ حلقه طناب.
فرهنگستان زبان و ادب
{component} [زبان شناسی] هریک از قسمت های چهارگانۀ تشکیل دهندۀ دستور زایشی گشتاری
{department} [عمومی] بخش یا قسمتی از یک مؤسسه متـ. گروه 5
{episode} [سینما و تلویزیون، هنرهای نمایشی] 1. هریک از قسمت های پنجگانۀ سوگنامه های کلاسیک که با سرود و پایکوبی گروه هم سرایان از هم تفکیک می شد 2. نمایش های کوتاه و مستقل یا قسمت های مستقل از یک فیلم بلند یا یک برنامۀ تلویزیونی که ارتباط معنایی و مضمونی با ی...
{forest district, district, forest division} [مهندسی منابع طبیعی- محیط زیست و جنگل] قسمتی از جنگل که برای آن یک طرح جنگل داری تهیه می شود
دانشنامه عمومی
بخش ها تمایل دارند مناطق تجاری و تمرکز بیشتری در ساختمان های اداری عمومی و تجاری، از جمله دادگاه ها داشته باشند. بخش های بزرگتر، کم جادارتر و توسعه یافته تر از شهرهای نسبتاً روستایی هستند که غالباً از قلمرو بیشتری برخوردار هستند و حتی محله هایی با همین نام یا حتی به همین نام را احاطه می کنند.
در پنسیلوانیا ۹۵۶ بخش و ۵۶ شهر وجود دارد. بسیاری از شهرداری های حاکم بر خانه حتی در صورت عدم استفاده از کدهای بخشداری و شهرستانی ایالت، برای اهداف خاص طبقه بندی می شوند.
دانشنامه اسلامی
واژه بخش در زبان فارسی به معنای حصّه، نصیب، قسمت، بهر، بهره، جزء، پاره و... آمده است. به کارگیری واژه بخش به معنای متعارف آن نخستین بار پس از تصویب قانون تقسیمات کشوری در ۱۶ آبان ۱۳۱۶ متداول شد.
تقسیمات کشوری
بر طبق این قانون، کشور ایران از لحاظ تقسیمات کشوری به ۵ واحد تقسیم شد که عبارت بودند از: استان، شهرستان، بخش، دهستان و ده؛ که به ترتیب تحت اداره یک نفر استاندار، فرماندار، بخشدار، دهدار و کدخدا بوده است. تا پیش از این قانون، کشور ایران از نظر تقسیمات کشوری به ایالات که هر یک از آن ها دارای چند ولایت و هر ولایت دارای تقسیمات کوچک تری که بلوک خوانده می شد و خود متشکل از چندین ده بود، تقسیم می شد. فرمانروای ایالت را والی یا فرمانفرما و فرمانروای ولایت را حاکم یا حکمران و فرمانروای بلوک را نایب الحکومه می نامیدند و امور عمومی هر ده را شخصی به نام کدخدا که از جانب نایب الحکومه برگزیده می شد، به عهده داشت.
تغییر قانون تقسیمات کشوره
در تبصره ۲ از ماده ۲ قانون تقسیمات کشوری مصوب ۱۶ آبان ماه ۱۳۱۶ پیش بینی شده بود که وزارت کشور می تواند با تصویب هیأت وزیران، تقسیمات داخلی کشور را بر حسب نیاز تغییر دهد. به همین سبب در طی زمان تغییرات بسیاری در شمار و حدود تقسیمات کشوری به عمل آمد؛ از جمله در ۱۳۳۹ش به موجب قانون دیگری، کشور ایران به ۱۴ استان و ۶ فرمانداری کل، ۱۳۹ فرمانداری و ۴۴۹ بخشداری تقسیم گردید و در سال های بعد، شمار بخش ها به ۴۵۹ و سپس به ۴۷۰ افزایش یافت. در تیرماه ۱۳۶۲ قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری از تصویب مجلس شورای اسلامی گذشت. در ماده اول این قانون عناصر تقسیمات کشوری، روستا، دهستان، شهر، بخش، شهرستان و استان تعیین شده بود و بخش از لحاظ سلسله مراتبی در این قانون هم، مانند قانون ۱۳۱۶ش در درجه سوم قرار گرفت. در ماده ۶ قانون اخیر، بخش به این صورت تعریف شده است: «بخش واحدی است از تقسیمات کشوری که دارای محدوده جغرافیایی معین بوده و از به هم پیوستن چند دهستان همجوار مشتمل بر چندین مزرعه، مکان، روستا و احیاناً شهر که در آن عوامل طبیعی و اوضاع اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، واحد همگنی را به وجود می آورد، به نحوی که با در نظر گرفتن تناسب وسعت،... امکانات طبیعی و استعدادهای اجتماعی و توسعه امور رفاهی و اقتصادی آن تسهیل گردد». به موجب تبصره های همین ماده قانون، حداقل جمعیت بخش بدون احتساب جمعیتهای شهری با تراکم زیاد ۳۰ هزار نفر و با تراکم متوسط ۲۰ هزار نفر تعیین شده است که در نقاط کم تراکم تا حداقل ۱۲ هزار نفر با تصویب هیأت وزیران، و در موارد استثنائی و با تصویب مجلس می تواند کمتر از آن هم باشد. در ۱۳۷۵ش در سطح کشور ایران جمعاً ۶۸۰ بخش وجود داشته است.
جملاتی از کلمه بخش
بگیرد گه پیکار حصاری به خدنگی ببخشدگه کردار جهانی به سؤالی
پسته گر چون لعل جانبخش تو خندانی کند کی تواند چون لب لعلت سخندانی کند
