بالگرد یا هلیکوپتر که در تاجیکستان «چرخ بال» نامیده می‌شود، نوعی هواگرد است که نیروی بالابرنده و پیشرانش خود را از دو یا چند پروانه افقی بزرگ تأمین می‌کند. این هواگردها در دسته هواگردهای بالگردان قرار می‌گیرند. در رده هواگردهای با بال متحرک طبقه‌بندی می‌شوند تا از هواپیماها متمایز شوند. امروزه بالگردها به عنوان یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین وسایل حمل‌ونقل شناخته می‌شوند. این وسیله قادر به حرکت در سه محور است و خلبانی آن نیازمند مهارت و تمرکز بالایی است، زیرا خلبان باید از هر چهار اندام خود (دو دست و دو پا) برای کنترل آن استفاده کند. ریشه واژه هلیکوپتر همانند بسیاری از واژگان اروپایی، به زبان یونانی بازمی‌گردد. این واژه در واقع شکل انگلیسی‌شده واژه یونانی Helix-pteron است که Helix به معنای گردان و pteron به معنای بال است. در افغانستان و تاجیکستان، این وسیله را چرخ بال می‌نامند. استفاده از پروانه‌های گردان برای شبیه‌سازی پرواز، از قرن چهارم پیش از میلاد در چین آغاز شد. چینی‌ها طرح اولیه ساخت بالگرد را برای ساخت اسباب‌بازی فرزندانشان به کار بردند. این اسباب‌بازی‌ها که امروزه «بامبو کاپتر» نامیده می‌شوند، با استفاده از چوب بامبو ساخته شده و برای سرگرمی کودکان استفاده می‌شدند.
بالگرد
فرهنگستان زبان و ادب
دانشنامه عمومی
بالگرد را در ردهٔ هواگردهای بال متحرک طبقه بندی کرده اند تا بتوان آن ها را از هواپیما ( هواگردهای ثابت بال ) متمایز کرد. بالگرد در دنیای امروز از مهم ترین و پراستفاده ترین وسایل ترابری به شمار می آید. این وسیله در سه محور می تواند حرکت کند. خلبان بالگرد باید از دو دست و دو پای خود برای خلبانی استفاده کند، که این کار نیاز به مهارت و قدرت تمرکز بالا دارد.
همانند بسیاری از واژه های اروپایی، واژه هلیکوپتر نیز از زبان یونانی سرچشمه می گیرد. واژه هلیکوپتر کنونی، درواقع لهجهٔ انگلیسی از واژهٔ یونانی Helix - pteron است که واژهٔ هِلیکس به معنی «گَردان» و واژهٔ پِتِرون به معنی «بال» است. این وسیله را در افغانستان و تاجیکستان «چَرخبال» می نامند.
کاربرد پروانه های گردان برای رسیدن شبیه سازی پرواز، از سده چهارم پیش از میلاد مسیح در چین آغاز شد. طرح اولیهٔ ساخت بالگرد را چینی ها برای ساخت اسباب بازی های فرزندانشان به کار بردند. اسباب بازی های کودکان با چوب بامبو که امروزه «بامبو کاپتر» نامیده می شوند برای سرگرم کردن کودکان به کار می رفتند. فیلسوف چینی «جی هانگ» در سال ۳۱۷ میلادی در کتاب خود که «بائوپوزی» نام دارد دربارهٔ بالگرد مطالبی نوشته است. او احتمال ساخت یک بالگرد در آینده را به زبان آورده و آن را فِئیچه به معنای «ماشین پرنده» نامیده و اینگونه نوشته است که:
چند نفر موفق شدند با استفاده از بخش درونی درخت کنار «ماشین پرنده» بسازند. آنها با استفاده از چرم ورزا چوب را به گونه ای محکم کردند که در حرکت باقی بماند.
میخاییل لومونسف نیز بر پایهٔ این طرح چینی، مدلهایی ارائه کرد و در طول زمان این ایده ها بهتر و بهینه تر شدند.
میخاییل لومونسف و لئوناردو داوینچی نیز از کسانی بودند که طرح هایی از بالگرد را ارائه دادند، ولی نتوانستند از حرکت بخش اصلی بدنه به دور خود جلوگیری کنند. مدل کوچکی از یک بالگرد، که «چاینیز تاپ» نام داشت، در سال ۱۷۸۳ وارد عرصه شد. ۱۳ سال بعد، «سر جورج کیلی» انواع آزمایشی این چاینیز تاپ ها را ساخت و بالگرد بخاری را طراحی کرد. در عرض صد سال بعد، طرح هایی که ساخته می شد همگی مشکل موتور داشتند. واژهٔ فرانسوی hélicoptère به لهجه فرانسوی هیلی کوپتِق نخستین بار در سال ۱۸۶۱ توسط یک دانشمند فرانسوی ــ که اولین مدل کوچک با موتور بخار را ساخت ــ مورد استفاده قرار گرفت. همچنین اولین مدل موتور الکتریکی را توماس ادیسون اختراع کرد. اولین پرواز موفقیت آمیز نیز در سال ۱۹۰۷ در فرانسه، البته توسط یک ماکت کوچک، انجام شد که در این پرواز، بالگردِ مدل به مدت ۲۰ ثانیه در ارتفاع ۳۰ سانتیمتری سطح زمین معلق ماند.
دانشنامه آزاد فارسی
ویکی واژه
جمله سازی با بالگرد
در ۹ مارس ۲۰۱۵ در اثر سقوط بالگرد در آرژانتین که هنگام فیلمبرداری یک نمایش تلویزیونی روی داد کشته شد.
