معنای اصلی واژه
«آذرافروز» واژه‌ای فارسی مرکب از «آذر» به معنای آتش و «افروز» به معنای روشن‌کننده است. در معنای تحت‌اللفظی، این کلمه به «افروزنده آتش» یا «روشن‌کننده آتش» اشاره دارد. در فرهنگ‌ها نیز به‌طور مستقیم مترادف با آتش‌افروز ذکر شده است.
کاربردهای لغوی و تاریخی
آذرافروز در گذشته به ظرفی سفالین اطلاق می‌شد که برای تیزتر کردن و شعله‌ور ساختن آتش به کار می‌رفت. همچنین در برخی منابع، این واژه به مرغ افسانه‌ای ققنس (فنقس) نیز نسبت داده شده است. این نشان می‌دهد که کلمه در طول تاریخ معانی ابزاری و نمادین به خود گرفته است.
کاربردهای اسمی و ادبی
آذرافروز به عنوان نام دختر و پسر نیز به کار می‌رود. در شاهنامه، یکی از چهار پسر اسفندیار به این نام خوانده شده و در داستان «همای و همایون» نیز معشوق بهرام است. بنابراین، این واژه علاوه بر معنای لغوی، جایگاهی اسطوره‌ای و ادبی دارد و نمادی از روشنایی، شور و زندگی در فرهنگ ایرانی محسوب می‌شود.
