دانشنامه اسلامی
یکی از مفاخر علمای قم در اوائل قرن چهاردهم هجری، حضرت آیت الله حاج ملا غلامرضا قمی معروف به «حاج آخوند» و صاحب کتاب معروف «قلائد الفرائد» است. - که نامش در زاویه گمنامی مانده و کمتر به زندگی علمی او پرداخته اند. - در این مقاله کوتاه به شرح اندکی از زندگی سراسر تلاش و کوشش وی می پردازیم و نمایی از آگاهی و تعهد و مسئولیت او را باز می نمایانیم.
تاریخ تولد آن فقیه بزرگ به خوبی روشن نیست، اما از آنجا که وی قریب السن و یا همسن مرحوم آیت العظمی حاج سید صادق قمی - یار دیرین و هم مباحثه خویش - بوده و تاریخ ولادت او، 1255 ق بوده است. شاید سال تولد «حاج آخوند» نیز حدود 1255 ق باشد.(1)
او پس از پشت سر نهادن دوران کودکی و نوجوانی و آموختن مقدمات علوم دینی در قم و تهران و اصفهان - که نزد مرحوم علامه شیخ علی نوری فلسفه را به مدت چهار سال بیاموخت.(2) - و در سال 1279 ق به همراه دوست دیرین و هم مباحثه اش آیت الله حاج سید صادق، رهسپار شهر علم پیامبر - نجف اشرف - گردید و به مدت دو سال از درس های فقه و اصول استوانه دانش، استاد الفقهاء والمجتهدین شیخ انصاری بهره برده. این دو سال در پرورش شخصیت علمی و باروری استعداد او نقش بسزایی داشت، زیرا آن چنان که از حاشیه اش بر رسائل شیخ برمی آید، وی در این مدت مبانی و گفتار شیخ اعظم را به خاطر سپرد و در جای جای کتاب به ذکر آن ها پرداخت.
پس از درگذشت شیخ انصاری در 1281 ق، وی با شرکت در حلقه درسی آیات عظام: میرزای شیرازی و میرزا حبیب الله رشتی به تکمیل دانسته های خویش پرداخت. با مهاجرت میرزای شیرازی به سامرا، او هم بحثش حاج سید صادق ملازمت میرزا حبیب الله رشتی را برگزیدند و تا سال 1296 ق، به مدت 16 سال از درس های فقه و اصول آن وارث دانش شیخ انصاری بهره بردند.(3)
سپس در اواخر سال 1296 ق، به همراه دوستش رهسپار سامرا شد و دو سال نیز از درس آیت الله العظمی میرزای شیرازی بهره برد و با مکتب فقهی سامرا نیز آشنا شد.
مرحوم حاج آخوند و آقای حاج سید صادق، در سال 1298 ق، به زادگاه خویش بازگشتند و بر مسند تدریس، افتاء، وعظ و ارشاد و امامت جماعت تکیه زدند. مردم حق شناس قم هم - که دو تن از بهترین دانش آموختگان نجف را در میان خویش می دیدند. - گرد آنان را گرفتند و به استفاده از محضرشان پرداختند.
آیت الله ملا غلامرضا، سالیان فراوان در مسجد شریف امام حسن عسکری علیه السلام به تدریس علوم اهل بیت و اقامه جماعت و ارشاد مؤمنان پرداخت و مرحوم حاج سید صادق هم بیشتر رسیدگی به دعاوی، قضاوت شرعی و فصل خصومات را بر عهده گرفت.(4)
