دانشنامه اسلامی
کتاب فنون الافنان که یکی از آثار فراوان اوست (بنا بر نقل یکی از نوادگانش که می گوید از جدم شنیدم که می گفت من با دست خودم ۲ هزار جلد کتاب نوشتم) درباره مسائل مهم علوم قرآن بحث می نماید و از آنجا که این کتاب، از اولین کتابهایی است که در این موضوع نوشته شده مصنف سعی نموده مباحثی را که مورد نیاز بوده و از اهمیت خاصی برخوردار هستند به رشته تحریر در آورد که از آن جمله می توان بحث لغات وارده در قرآن و بحث تشابه لفظی را نام برد. لذا بعد از ایشان دیگران از این کتاب استفاده نموده اند
ساختار کتاب
این کتاب دارای یک مقدمه و ۲۲ باب (و ۶۷ فصل) می باشد که فهرست ابواب آن به شرح ذیل است: باب اول تا چهارم درباره فضائل قرآن و اینکه قرآن کلام خدا و غیر مخلوق است باب پنجم- پیرامون شرح حدیث «نزول القرآن علی سبعة احرف» باب ششم: درباره کتابت بعضی از کلمه ها در مصحف مانند: نعمت - معصیت و... باب هفتم: درباره عدد سوره ها و آیات و کلمات قرآن باب هشتم: چگونگی تقسیم قرآن به اجزاء مختلف باب نهم- دهم و یازدهم- درباره عدد آیات سوره های قرآن باب دوازدهم: درباره لغات وارده در قرآن از دیگر زبانها و لغات باب سیزدهم: پیرامون چگونگی وقف و ابتداء باب چهاردهم: مواردی که حرف «ی» متکلم حذف شده باب پانزدهم تا باب بیست و یکم: پیرامون تشابه لفظی (الفاظی که در قرآن مشابه یکدیگر هستند) باب بیست و دوم: در بیان اوصافی که امت اسلام با دیگر انبیاء شریک هستند.
ویژگی ها
۱- باب (دوازدهم) ذکر لغات وارده در قرآن- که در آن آراء مختلف پیرامون وجود الفاظ غیر عربی در قرآن را ذکر و سپس برخی از واژه های غیر عربی را نام می برد- این بحث برای اولین بار توسط ایشان در کتب علوم قرآن مطرح شده ۲- باب دوم: پیرامون غیر مخلوق بودن کلام خدا (قرآن) ۳- باب پنجم. پیرامون حدیث سبعة احرف - که در آن پس از ذکر اقوال، اظهار نظر نموده و قول آخر که مراد سبعة لهجه است را انتخاب می نماید ۴- باب نهم: باب تعداد آیات هر کدام از سوره ها- که تمام سوره های قرآن را از نظر تعداد آیه بحث نموده- و همه آنها را تحت عنوان یک باب و یک فصل جمع آوری کرده به خلاف دیگران که هر کدام از سوره ها را در فصل جداگانه بحث نموده اند ۵- باب هفدهم- به عنوان ابدال کلمه ای به جای کلمه دیگر در آیات متشابه (آیاتی که از نظر لفظ شبیه به یکدیگر می باشند) ۶- باب هیجدهم: پیرامون آیاتی که در آنها واژه های متشابه وجود دارد ولی یک حرف کم یا زیاد در آنها وجود دارد. ۷- باب بیست و دوم: در بیان اوصافی که امت اسلام با دیگر انبیاء شریک هستند ۸- باب سیزدهم: در این باب پیرامون وقف به ابتداء بحث می کند که در چه مواردی جایز است ۹- فصل ششم از باب هفتم- تکرار حروف معجم در قرآن- در این فصل بحث می کند که حرف الف قبلا در قرآن چند مرتبه تکرار شده است ۱۰- باب شانزدهم- که پیرامون- تکرار بعضی از واژه ها بحث می نماید مثلا واژه تبارک چند مرتبه در قرآن تکرار شده است- این باب دارای ۱۸ فصل است که همگی اختصاص به همین موضوع دارد.
نسخه شناسی
...
