دانشنامه اسلامی
شهید ثانی در این کتاب به بررسی یکصد قاعده اصولی و دیدگاه های گوناگون و مبانی مختلفی که میان علمای اهل تسنن و تشیع در رابطه با آن وجود دارد و احکام فقهی که بر آنها مترتب می شود، پرداخته است.
وی در بخش دوم کتاب به بررسی یکصد قاعده عربی و معانی گوناگون لغات و دیدگاه های گوناگون و مبانی مختلفی که میان علمای علم صرف و نحو و لغت در رابطه با آن وجود دارد و احکام فقهی که مترتب بر آنها می شود، پرداخته است.
نویسنده به آراء اصولی شیعه و اهل تسنن و احکام فرعی آن اشاره کرده است. شهید ثانی در این کتاب میان دو فن تأثیر قواعد اصولی بر احکام فقهی و تأثیر قواعد عربی بر احکام فقهی جمع نموده و حقیقتاً این کتاب گران بهاترین اثری است که در این رابطه نگاشته شده است. با مقایسه این کتاب و آثار دیگری که در این باره نگاشته شده به راحتی درمی یابیم که شهید بر بسیاری از نقاط ضعف آن آثار آگاه بوده و در این کتاب با مهارتی کامل از آن اشتباهات پرهیز کرده است. مانند خروج از بحث و طرح مباحث جانبی که ربطی به موضوع ندارد و یا طولانی ساختن بی جهت مباحث و یا بیان فروعی که مترتب بر قواعد نیستند.
وی در این کتاب با رعایت اختصار به ذکر فروعی پرداخته که بر قواعد مترتب می شوند و گاهی نیز به ذکر دلیل پرداخته، همان گونه که در کتاب شرح لمعه عمل نموده و خواننده را برای استنباط احکام شرعی مهیا ساخته است. او در این کتاب به روایاتی که از طریق عامه وارد شده و در روایات خاصه نیز مضمون آن تأیید شده، اکتفا کرده است.
کتاب تمهید القواعد گنجینه ای ارزشمند است از قواعد اصولی و قواعد عربی و فقه و مسائل نادری که دیگر علما متعرض آن نشده اند. علاوه بر آن به یک سری وقایع و حوادث تاریخی نیز اشاره دارد.
این کتاب بسیار مورد توجه علما و فقهای شیعه قرار گرفته و با توجه به این که از معدود کتاب هایی است که توسط علمای شیعه در این باره به رشته تحریر درآمده، تاکنون شرحها و حواشی فراوانی بر آن نگاشته شده است.
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، جامع فقه اهل البیت 2 : بخش کتابشناسی، معرفی "تمهید القواعد الأصولیة والعربیة لتفریع قواعد الأحکام الشرعیة".
