دانشنامه اسلامی
این کتاب، کشکولی از ستایش ها و ملامت ها در موضوعات مختلف است. مؤلف با استفاده از قرآن، حدیث نبوی، شعر، نثر، ضرب المثل، اقوال حکما، فلاسفه و مجربین مطالب کتاب را گردآوری کرده است.
در واقع این کتاب نتیجه دو کتاب مفقود ثعالبی به نام «الظرائف و اللطائف» و کتاب «الیواقیت فی بعض المواقیت» است. ابونصر مقدسی این دو کتاب را در یک جلد گردآوری کرده است.
لازم به ذکر است که تمام مطالب کتاب متعلق به ثعالبی نیست، بلکه برخی از مطالب آن توسط ابونصر مقدسی افزوده شده است.
در ابتدای کتاب دو مقدمه از محقق و گردآورنده آمده است، سپس متن کتاب ذکر شده است. متن کتاب از ابواب متعدد تشکیل یافته است که در هر موضوع، نخست باب مدح و سپس باب ذم آمده است؛ مثلا در اول کتاب نخست بابی در مدح دنیا و سپس بابی دیگر در ذم آن ذکر شده است.
ثعالبی در تألیف این کتاب به منابعی همچون اقوال جاحظ و نیز کتب ادبی چون «عیون الأخیار»، «الأغانی»، «الفاضل» و نیز کتاب دعبل و کتاب رهن العیون مراجعه کرده و از آنها بهره برده است .
