دانشنامه اسلامی
مؤلف، در کتابش به شمارش ستارگان و مدار سیر و جایگاه آنها پرداخته است. وی با رصد و محاسبات دقیق خود برخی از نظرات دانشمندان را رد کرده و به گونه ای عمل کرده که به آسانی قابل فهم باشد. کتاب دارای جایگاه خاصی نزد منجمین بوده و از دقیق ترین و صحیح ترین کتب شمرده شده است؛ حتی از کتاب بطلمیوس دقیق تر و صحیح تر دانسته شده است. به همین جهت به زبان لاتین نیز ترجمه شده و به دانشگاه های سراسر دنیا راه یافته است.
ساختار کتاب
کتاب مشتمل بر مقدمه و پنجاه و هفت باب است. مسایل مربوط به نجوم و مدارشان، جایگاه آنها، فصول و تقویم، در ابواب مختلف به شیوه ای محققانه و در عین حال روان توضیح داده شده است.
گزارش محتوا
مؤلف، در مقدمه کتاب، علم نجوم را از بهترین و دقیق ترین علوم می شمرد و به بررسی فواید این علم می پردازد. با توجه به اینکه شناخت سال ، ماه ، فصول و زمان اهمیت فراوانی دارد و این جز با علم ستاره شناسی و مطالعات و محاسبات دقیق و بی عیب منجم حاصل نمی شود مؤلف تلاش کرده تا با ضمیمه همه اعمال به یکدیگر و با رسم جدول به گونه ای عمل کند که در محاسبات اشتباهی رخ ندهد. نویسنده در ابواب کتاب مسایلی را که نقش حایز اهمیتی در علم نجوم دارند و بعضی از آنها مورد اختلاف منجمین هستند، مطرح کرده است. همچنین مشکلات و مبهمات این علم را حل کرده و نظرات بدیعی ارایه می دهد که هنوز مورد قبول منجمین است؛ نپذیرفتن نظریه اقبال و ادبار اعتدالین از آن جمله آن است. از دیگر مسایل مطرح شده در کتاب می توان به موارد زیر اشاره کرد: خواص طول و عرض جغرافیایی، مشارق و مغارب، زمستان و تابستان ، طول روز و شب ، خط نصف النهار ، ابعاد و جایگاه و ارتفاع کواکب، رؤیت هلال در اول و آخر ماه ، کسوف و خسوف و مواضع کواکب خمسه . بیان ساده و روان، هم چنین رصد و محاسبات دقیق و اثبات نظرات بدیع و جذاب و ابتکار عمل در استفاده از فرمول های ریاضی برای حل مسایل، مانند استفاده از قضیه بطلمیوس برای تعیین فاصله قوسی دو ستاره از ویژگی های خاص کتاب می باشد.
وضعیت کتاب
...
