دانشنامه اسلامی
مؤلف در مقدمه تفسیر خود، هدف نگارش آن را در چهار مورد برمی شمرد:
مؤلف دو مقدمه بر کتاب نوشته است: در مقدمه اوّل مباحثی در دوازده بخش پیرامون برخی اصطلاحات علوم قرآنی تحت عناوین زیر آورده است: نزول قرآن، سوره های مکی و مدنی، معانی و علوم قرآن کریم، اسباب اختلاف بین مفسران، ذکر مفسران و جوامع قرائت، فصاحت و بلاغت و ادوات بیان، ناسخ و منسوخ، وقف، اعجاز قرآن و فضل آن. این مقدمه، تا حدود زیادی به مقدمه تفسیر «المحرر الوجیز» ابن عطیه، شباهت دارد. در مقدمه دوم، تفسیر معانی کلماتی (اسم، فعل، حرف) که بیش از چند بار در قرآن آمده است را به ترتیب حروف الفبا تنظیم نموده و با اختصار، آن را مقدمه ای برای تفسیر آیات محسوب کرده است.
همانطور که اشاره شد، وی در اصول و فروع فقهی، مالکی سلفی است و همین عقیده سلفی او در برخی آرای فقهی وی ذیل آیات احکام قرآن راه یافته و آرای فقهی چهار مذهب اهل سنت را به طور تطبیقی طرح کرده و در مذهب خود متعصب نیست. در طرح مباحث علمی بیشترین تأثیر را از ابن عطیه و صاحب کشاف پذیرفته و منقولاتی هم از دیگر مفسران در تفسیرش آمده است. از مطالعه تفسیر چنین به نظر می رسد که وی به رغم عقاید سلفی اش به تصوف هم دلبستگی داشته و آن را با قرآن مرتبط می دانسته است.
ابتدای برخی سور را با ارائه اطلاعاتی کلی راجع به آنها مانند: نام، تعداد آیات، مکی، مدنی بودن، پشت سر می گذارد و با ذکر آیات مهم ترین عبارات آن را با توضیح تک واژگان شرح کرده و عبارات روشن را بی تفسیر گذاشته است. از جمله موارد بی تفسیر، آیاتی است که قبلاً شبیه آنها را شرح داده باشد. وی نظریات مفسران را به ایجاز آورده و در اکثر موارد از ذکر نام آنها خودداری می نماید و علت آن را عدم صحت اسناد اقوال و یا اختلاف ناقلین در نسبت آنها ذکر می کند. بنابراین ذکر روایات اغلب بی سند است.
ابن جزیّ سعی نموده بین مأثور و اجتهاد را در تفسیر خود جمع نماید، منتهی طرح تفاسیر اجتهادی بسیار کمتر از تفاسیر مأثوری است که آورده است.
[ویکی فقه] التسهیل لعلوم التنزیل (کتاب). التسهیل لعلوم التنزیل، اثر ابن جزی یکی از موجزترین و در عین حال مفیدترین و فراگیرترین تفاسیر مغرب اسلامی است. شامل جمیع قرآن بوده، به مذهب سلف از اهل سنت در عقیده، طرح آراء مذاهب چهارگانه فقهی و عنایت به فوائد عام در نظم قرآن، تمایل دارد.
مؤلف در مقدمه تفسیر خود، هدف نگارش آن را در چهار مورد برمی شمرد: ۱) فراهم آوردن علم بسیار در کتابی کم حجم ۲) ذکر نکته هایی بدیع و فوایدی شگفت که کمتر در یک کتاب آمده است، ۳) شرح و بیان مشکلات و غوامض و مجملات ، ۴) تحقیق اقوال درست و نادرست مفسران و شناساندن راجح از مرجوح.
مقدمات تفسیر
ابن جزی دو مقدمه قبل از آغاز تفسیر بیان داشته است، در مقدمه اول مباحثی در دوازده بخش پیرامون برخی اصطلاحات علوم قرآنی تحت عناوین زیر آورده است: نزول قرآن، سوره های مکی و مدنی، معانی و علومی که قرآن کریم فراگیر آن است. فنون دانشی که به قرآن مربوط است، اسباب اختلاف بین مفسران، ذکر مفسران و جوامع قرائت، فصاحت و بلاغت و ادوات بیان، ناسخ و منسوخ، وقف، اعجاز قرآن و فضل آن. این مقدمه، تا حدود زیادی به مقدمه تفسیر «المحرر الوجیز» ابن عطیه، شباهت دارد. در مقدمه دوم به تفسیر معانی کلماتی (اسم، فعل، حرف) می پردازد که بیش از چند بار در قرآن آمده است، به ترتیب حروف الفبا تنظیم نموده و با اختصار، آن را مقدمه ای برای تفسیر آیات محسوب کرده است.
روش تفسیر
همانطور که اشاره شد، وی در اصول و فروع فقهی، مالکی سلفی است و همین عقیده سلفی او در برخی آرای فقهی وی ذیل آیات احکام قرآن راه یافته و آرای فقهی چهار مذهب اهل سنت را به طور تطبیقی طرح کرده و در مذهب خود متعصب نیست. در طرح مباحث علمی بیشترین تاثیر را از ابن عطیه و صاحب کشاف پذیرفته و منقولاتی هم از دیگر مفسران در تفسیرش آمده است. از مطالعه تفسیر چنین به نظر می رسد که وی به رغم عقاید سلفی اش به تصوف هم دلبستگی داشته و آن را با قرآن مرتبط می دانسته است.
ساختار مطالب
...
