دانشنامه اسلامی
وی منتسب به برقان ، قریه ای در خوارزم است . نخستین و مهم ترین اثر در میان منابع شرح زندگی برقانی ، تاریخ بغداد خطیب است که منابع دیگر، در بیش تر موارد به نقل از این اثر پرداخته اند. ابوبکر در برقان رشد کرد و بر اساس سخنی از ذهبی ، وی از حدود سال ۳۵۰ق در دیار خود به دانش اندوزی روی آورد.
دوران تحصیل و اساتید
او در خوارزم نزد مشایخ زمان خود ابوالعباس احمد بن حمدان نیشابوری ، محمد بن علی حَسّانی و احمد بن ابراهیم بن حَبّاب به فراگیری حدیث پرداخت . پس از آن برقانی سفری طولانی به شهرهایی چون مرو، هرات ، نیشابور، اسفراین، جرجان ، بغداد و دمشق و مصر را آغاز کرد و نزد بزرگان زمان خود همچون ابوالحسن دارقطنی (متوفی ۳۸۵)، محمد بن جعفر بُندار (متوفی ۳۶۰)، ابوعلی ابن صَوّاف (متوفی ۳۵۹)، و ابوبکر بن مالک قطیعی در بغداد،ابوبکر اسماعیلی (متوفی ۳۷۱) در جرجان ، بشر بن احمد اسفراینی در اسفراین ، ابوعمرو محمد بن احمد حیری (متوفی ح۳۷۶) در نیشابور، ابوالفضل ابن خمیرویه و ابومنصور ازهری (متوفی ۳۷۰) در هرات ، عبدالله بن عمر ابن علیک و ابوصغر سعدی در مرو حدیث شنید. پس از چند زمانی که در سفر علمی گذراند، به بغداد بازگشت و در دمشق و قاهره به مطالعه پرداخت؛ اما بغداد را برای سکونت دایم برگزید و تا آخر عمر (۴۲۵) در آن جا تدریس می کرد. برقانی در حدیث و فقه شافعی مهارتی تمام یافت و نویسندگان طبقات شافعیه همچون سبکی و ابواسحاق شیرازی نام او را در شمار فقیهان یاد کرده اند.
شاگردان
سرانجام ، برقانی در بغداد ساکن شد و افزون بر فراگیری علوم ، به تدریس نیز پرداخت . از مهم ترین شاگردان و راویان او در این دیار، باید به خطیب بغدادی (متوفی ۴۶۳)، مؤلف تاریخ بغداد اشاره کرد که مفصلترین شرح حالِ وی را نوشته است؛ که ستایش و تمجید بسیار این شاگرد، از استاد خود، نشان دهنده بهره وری فراوان از اوست . از دیگر شاگردان مهم او ابواسحاق شیرازی (متوفی ۴۷۶) فقیه معروف شافعی را می توان نام برد. از شمار شاگردان و راویان پر شمار او، افزون بر خطیب ، می توان از بزرگانی چون حمزه سهمی مؤلف تاریخ جرجان ، و نیز ابوبکر بیهقی ، ابوالمعالی ثابت بن بندار بقال ، ابوالفضل محمد بن عبدالسلام ، ابوعبدالله صوری ، ابوالفضل عیسی بن احمد همدانی و ابویعلی محمد بن احمد عبدی بصری یاد کرد. در این میان ، روایت برقانی از شاگردش ، خطیب بغدادی ، خود موضوعی در خور توجه است و این مطلب در برخی بررسی های علم حدیث در موضوع روایت «اکابر از اصاغر» نمونه ای مناسب به شمار می رود. بر همین پایه خطیب و ذهبی ، این مطلب را دارای ارزش یافته ، مرویاتش از خطیب را در زمان خود وی ، نشان از همت و مرتبه عالی وی دانسته اند.
شخصیت علمی
...
