[ویکی نور] «ابن قانِع، ابوالحسین عبدالباقی بن قانع بن مرزوق اموی»، محدث بغدادی و نویسنده شرح حال صحابه بود. وی از موالی بنی امیه بوده و به همین جهت او را اموی خوانده اند. بر اساس آن چه در برخی منابع آمده، او مذهب حنفی داشته است، ولی از آن جا که طوسی، نام وی را در الفهرست (ص178) و رجال خود (ص488) آورده، برخی از متأخرین او را از امامیه دانسته اند. خطیب بغدادی پس از اشاره به تضعیف ابن قانع از سوی برقانی، توثیق وی را توسط جمعی از مشایخ بغداد نقل کرده و ضمناً یادآور شده که ابن قانع در دو سال آخر عمر دچار اختلاط شده است. به گفته ذهبی او فردی کثیر السفر بوده و شیوخ بسیاری داشته که از مهم ترین آنان، حارث بن ابی اسامه، صاحب «مسند» را می توان نام برد. از جمله شاگردان و راویان او نیز می توان از ابوالحسن دارقطنی، حاکم نیشابوری، ابوبکر جصّاص، ابوعلی ابن شاذان و ابوبکر دوری نام برد. مهم ترین اثر او، کتاب «معجم الصحابة» اوست که در آن اصحاب پیامبر(ص) را بر شمرده و از هر یک حدیثی مسند آورده است. دو نسخه خطی ناقص از آن در کتابخانه های کوپریلی استانبول و ظاهریه دمشق نگهداری می شود. ابن فتحون کتابی درباره اغلاط ابن قانع در این کتاب نوشته است. از دیگر آثار او، «الفوائد» است که نسخه خطی آن در کتابخانه ظاهریه وجود دارد. طوسی در «الفهرست» (ص178) از یکی از آثار وی با عنوان «السنن عن اهل البیت(ع)» یاد کرده است. دایره المعارف بزرگ اسلامی ج4 ص444.
