دانشنامه اسلامی
مفاهیم کلی که اجناس و انواع را تشکیل می دهند از لحاظ عموم و خصوص و شامل یا مشمول بودن با نظم و ترتیب معینی به دنبال یکدیگر قرار گرفته اند، به گونه ای که می توان آنها را به دایره های متداخل یا نردبانی تشبیه کرد که از درجه پایین شروع و به بالاترین درجات یا بزرگ ترین دوایر خاتمه می یابد.کلی هایی که از همه خاص ترند در آخر سلسله و آنهایی که از مافوق خود خاص تر و از مادون خود عام ترند در وسط و آنهایی که از همه عام ترند و کلی دیگری شامل آنها نیست در بالای سلسله قرار می گیرند. این چینش و ترتیب طولی در سلسله کلیات را «ترتب کلیات» گویند. در سلسه اجناس «ترتب اجناس» و در سلسله انواع «ترتب انواع» مطرح است.
درجات کلی
بدین سان کلی ها به لحاظ ترتبشان (چینش طولی و قرار گرفتن یکی بعد از دیگری بر اساس ملاک خاص) در سلسله اجناس یا انواع به سه درجه تقسیم می شوند:۱. کلی های سافل که از همه خاص ترند و تحت آنها کلی دیگری قرار ندارد.۲. کلی های متوسط که شامل مادون اند و نسبت به مافوق خود مشمول اند.۳. کلی های عالی که بالاتر از همه قرار گرفته و شامل همه کلی های مادون خودند، ولی مشمول کلی دیگری نیستند.همه این کلی ها انواع و اجناس اند و اجناس قریب، متوسط و عالی و نیز انواع سافل، متوسط و عالی را به وجود می آورند؛ بدین سان کلیات به لحاظ ترتبشان به اجناس و انواع تقسیم می شوند و هر یک سلسله مراتبی دارند.
سلسله مراتب انواع
سلسه مراتب انواع به قرار ذیل است:۱. نوع سافل یا نوع حقیقی یا نوع الانواع: نوعی که زیر آن نوعی نباشد؛ مانند: انسان که زیر آن افراد هستند و کلی دیگری نیست.۲. نوع متوسط: نوعی که هم بالای آن و هم پایین آن، نوع وجود دارد؛ مانند: حیوان و جسم نامی.۳. نوع عالی: نوعی که بالاتر از آن نوعی نباشد؛ مانند: جسم.
سلسله مراتب اجناس
...
