دانشنامه اسلامی
مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ محمد فاضل لنکرانی «مد ظله العالی» که امروزه از نام آورترین مردان علم و ایمان و عمل و از مراجع تقلید جهان تشیع می باشد در سال ۱۳۱۰ دیده به جهان گشود. پدر بزرگوارش حضرت آیت الله فاضل لنکرانی نه تنها یک روحانی جلیل القدر، که اساسا از محترم ترین بزرگان و اساتید حوزه علمیه قم به شمار می رفت. آن بزرگ مرد که از مهاجران قفقاز بود و سال ها در مشهد مقدس و حوزه علمیه زنجان به تحصیل و تدریس اشتغال داشت، یک سال بعد از آن که حوزه علمیه قم به دست توانای حضرت آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی رحمة الله علیه تاسیس شد وارد قم و حوزه علمیه مقدسه آن گردید. در همان اوان با یکی از خاندان های اصیل وصلت کرد و از این وصلت، فرزندانی نیکوتبار به وجود آمدند و بدینسان، استاد عزیز ما، حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ محمد فاضل لنکرانی «مد ظله العالی»، که چهارمین فرزند آن خاندان و تنها فرزند روحانی پدر به شمار می رود در خانواده علم و تقوی و روحانیت تولد یافت.==زندگینامه=====تحصیلات===استاد از همان سال های کودکی، سخت تحت تاثیر جاذبه معنویت پدر قرار گرفته و دلباخته راه او شد و در آن عوالم پاک و بی آلایش کودکی تصمیم گرفت راه و روش زندگی پدر را سرمشق خود قرار دهد و به عالم روحانیت بپیوندد.====ورود به حوزه علمیه====به محض آنکه دوره شش ساله تحصیل ابتدایی را به پایان برد، با آنکه در رشته تحصیلات جدید رشد و توفیق بسیار به دست آورده و هوش و استعداد فراوان بروز داده بود، یکباره از ادامه تحصیل در مدارس جدید چشم پوشیده به جامعه طلاب علوم دینی پیوست.در آن زمان درست ۱۳ سال از عمرش می گذشت، اما یک دنیا شور و علاقه به راهی که در پیش گرفته بود، در دلش شعله می کشید. علاوه بر تمام جاذبه هایی که دنیای ساده و بی آلایش و در عین حال سرشار از عمق و معنویت طلبگی برایش به همراه داشت، عامل دیگری نیز که دست سرنوشت در کنارش قرار داد و باعث شد تا نوجوان پرشور، راه خود را با عشق و علاقه بیشتری ادامه دهد، آن بود که یکی از دوستان بسیار عزیز دوران تحصیلات ابتدایی که با او سابقه دوستی و ارتباط معنوی و عاطفی داشت مرحوم آیت الله حاج سید مصطفی خمینی فرزند ارشد امام راحل (قدس سره) در اینجا نیز درست در کنار او قرار گرفت و آنها به عنوان دو رفیق شفیق و دو همراه و هم قدم وفادار، این راه صعب و طولانی و در عین حال شیرین و دل انگیز را با هم ادامه دادند. به قول خود استاد: «وجود این دوست عزیز در شدت علاقه ما به راهی که در پیش گرفته بودیم، نقش مهمی داشت. و از همان اوان به کمک یکدیگر و به عنوان دو هم مباحثه مشغول تحصیل شدیم.» از آنجا که عشق، راهنمای استاد، و شور و علاقه، چراغ راهش بود، تحصیلات دینی او با سرعتی بسیار پیش می رفت، به طوری که دوره های ادبیات و سطوح را که معمولا طلاب دیگر در مدت ۸ یا ۹ سال به پایان می بردند، وی تنها در مدت ۶ سال سپری کرد، از این رو هنگامی که درست ۱۹ سال از سنین عمر را پشت سر نهاده بود، وارد آخرین مرحله تحصیلات حوزه یعنی درس خارج گردید.====شرکت در درس خارج====وقتی این جوان ۱۹ ساله در درس خارج، آن هم درس خارج مرحوم آیت الله العظمی بروجردی که بسیار سنگین و در سطح بالایی بود، شرکت می کرد، می توان گفت که جوان ترین شاگرد آن جلسات بود، از این رو قیافه جوان او در میان سایرین سخت جلب توجه می کرد، به طوری که چه بسا کسانی هم بودند که به خاطر همین سن و سال کم، تصور می کردند شاید او اصلا قادر به درک و فهم مطالب مطروحه در آن جلسات نباشد. اما چنین تصوری نمی توانست جز یک برداشت پوچ و واهی چیز دیگری باشد، به ویژه آنکه استاد عزیز امروز و طلبه جوان و پرشور آن روز، هر درسی را که در محضر آیت الله بروجردی مطرح می شد، همان روز به زبان عربی می نوشت و این نشان می داد که نه تنها درس را درک کرده است بلکه به مفاهیم آن تسلط و احاطه هم پیدا نموده است، به طوری که چندی بعد، روزی که مرحوم آیت الله بروجردی در منزل پدری استاد، همان نوشته ها را ملاحظه کرده بودند، خطاب به پدر بزرگوار آیت الله فاضل فرموده بودند: «هیچ فکر نمی کردم که وی با این سن و سال اندک بتواند به این خوبی به تمام رموز و خصوصیات درس ها آشنا بشود و خصوصا آنها را در قالب عباراتی جالب توجه از نظر تفهیم و تفهم و آن هم به زبان عربی به رشته تحریر در آورد.»====شرکت در درس امام====در همان سال ها بود که امام راحل و رهبر کبیر انقلاب اسلامی، تدریس یک دوره علم اصول را آغاز کردند و شیفتگان فراوانی گرد شمع وجود ایشان جمع شدند تا از محضر فیض ایشان توشه برگیرند. یکی از از پرشورترین آن افراد حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ محمد فاضل لنکرانی «مد ظله العالی» بود. استاد، آن روزها ضمن شرکت در درس مرحوم آیت الله بروجردی، در جلسات فیض بخش درس امام راحل نیز شرکت می کرد، و بدین سان یک دوره اصول کامل از مباحث الفاظ و مباحث عقلیه را در محضر امام راحل فرا گرفت که حدود هفت سال به طول انجامید.همچنین امام راحل، در کنار درس اصول، یک دوره درس فقه هم از کتاب طهارت آغاز کرده بودند که از همان نخستین روز، استاد در آن جلسات نیز شرکت می جست و درس فقه امام راحل را نیز با دقت و هوشیاری و تیزبینی خاص خود ضبط و ثبت می کرد، به طوری که حاصل این نوشته ها به چند جلد کتاب بالغ می شد.بدین گونه استاد که عمر پرثمرش را در راه تحصیل علم و تدریس آموخته و اندوخته های خود گذرانیده است، در سال های جوانی حدود ۱۱ سال در درس مرحوم آیت الله بروجردی و حدود ۹ سال نیز مجموعا در درس های فقه و اصول امام خمینی (قدس سره) شرکت داشت و از آن خرمن های پرفیض، دامن دامن توشه بر می چید.====شرکت در درس علامه====از اینها گذشته، استاد که عشق آموزش علم تمام زندگی اش را سرشار کرده بود، در کنار درس های فقه و اصول، چند سال از عمر پرثمرش را نیز در درس های فلسفه و حکمت گذرانید. در این رشته استاد او، بزرگ مرد تفسیر، استاد کم نظیر، مرحوم علامه طباطبایی بود که وی در محضر پربارش طی سال ها، قسمتی از مباحث منظومه سبزواری و سپس کتاب اسفار ملا صدرای شیرازی را تعلیم گرفت. البته در کنار همه اینها در مباحث دیگری چون بحث های مسائل عقیدتی و نیز مباحثی در درس اخلاق شرکت می کرد و از استادان دیگری هم به طور پراکنده بهره گیری و کسب فیض می نمود.
← اجتهاد
بی هیچ تردیدی انسان فانی از طریق آثار خود ماندگار می شود، چرا که آیندگان جز به آثار نمی نگرند. در این میان تصنیف و تالیف و خلق اثر مکتوب که گواه دانش مصنف و مؤلف هم باشد پیوستگی او را به ابدیت تضمین می کند و دانش نه همان است که در سینه دانای راز می ماند، دانش آن است که از طریق رشحات قلم، بر کاغذ نقش بندد و در منظر داوری تاریخ قرار گیرد.قطعا علمی که در سینه بماند سودمندتر از آبی نیست که در ظلمات جریان می یابد و تا زمانی که از مجاری تاریک خاک به روی زمین نیفتاده باشد محکوم به عدم استفاده است.دانشمندان، بزرگان و صاحب نظرانی که توفیق پیدا کرده باشند از طریق انشراح صدر، دیگران را از فیوضات دانشی که دارند مستفیض سازند در واقع در همان حال به دانش خویش و به علمی که دارند معنی بخشیده اند، و گرنه فردا که تندباد اجل وزیدن گیرد و صاحب علم را اسیر و دامنگیر خاک سازد توجه حاصل می شود که نه از تاک نشان باقی مانده است و نه از تاک نشان.با این توضیح می بینیم که آیت الله فاضل لنکرانی نگارش معارف و مسائل ارزنده علوم اسلامی را از همان بدایت جوانی آغاز می کند و این کار تا زمان تحریر این اثر استمرار می یابد، آن گونه که عدد تالیفات معظم له بر چهل عنوان افزون می گردد و این یعنی که در دوران مفید زندگی هر سالی از عمر را به تالیفی ماندگار زیور بخشیده اند.ما ضمن فهرست کردن عناوین آثار استاد کم و بیش به ذکر خصوصیات شکلی و محتوایی هر کدام نیز اشاره ای خواهیم داشت، اما بیش از ارائه آن فهرست گریزی از توضیح این نکته نیست که به طور طبیعی مجموعه آثار مؤلف را باید در دو بخش جداگانه دسته بندی کرد و در این دو بخش به آثار چاپی و خطی اشاره نمود:
← آثار چاپی
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. رده های این صفحه : تراجم | درگذشتگان سده 14 (شمسی) | علمای شیعه | علمای قرن پانزدهم | علمای معاصر | فقهای شیعه | مراجع تقلید
