دانشنامه اسلامی
درباره اولین آیه یا سوره نازل شده سه نظر وجود دارد:
← آیات نخستین سوره علق
مـیان این سه نظر می توان به گونه ای جمع کرد، زیرا نزول سه یا پنج آیه از اول سوره علق به طور قـطـع بـا آغـاز بعثت مقارن بوده است، و این مساله مورد اتفاق نظراست سپس چند آیه از ابتدای سوره مدثر نازل شده است، ولی اولین سوره کامل که بر پیامبر نازل گردیده سوره حمد است و چـنـد آیه از سوره علق یا سوره مدثر درآغاز، عنوان سوره نداشته و با نزول بقیه آیه های سوره این عـنـوان را یـافـتـه اسـت لـذااشـکـالـی نـدارد کـه بگوییم اولین سوره، سوره حمد است و به نام فـاتـحـة الـکـتـاب خـوانـده مـی شـود وجوب خـوانـده شـدن ایـن سـوره در نماز اهمیت آن را مـی رسـانـد،بـه طـوری کـه آن را سـزاوار عدل و همتای قرآن شدن، می کند «ولقد آتیناک سبعا من المثانی والقرآن العظیم»، و به راستی ما به تو سوره حمد و قرآن عظیم رادادیم.سـوره ای کـه به نام (سبعا من المثانی) خوانده می شود بنابر نقلی سوره حمداست که مشتمل بر هـفـت آیه است از این جهت (مثانی) گفته می شود که به سبب کوتاهی قابل تکرار است به ویژه سوره حمد که روزانه در نماز تکرار می شود پس اگر ترتیب نزول سوره ها را از نظر ابتدای سوره ها در نـظـر بـگیریم، اولین سوره، علق وپنجمین سوره، حمد است چنان که در ترتیب نزول سوره ها آورده ایم و اگر سوره کامل را ملاک بدانیم، اولین سوره کامل سوره حمد است.
