دانشنامه اسلامی
خزاعی این کتاب را که مهم ترین اثر اوست در ضمن کتاب هایی که مشتمل بر ابوابی است و بالغ بر هزار باب می شود تدوین نموده است
جلد اول با مقدمه ای از محقق کتاب در آن زندگی مؤلف را مورد بررسی قرار داده و دلیل گزینش نام کتاب را ذکر کرده است. وی در ادامه تاریخ تألیف کتاب را به کنکاش می گذارد و نسخ خطی کتاب را ذکر می کند. سپس به متن کتاب پرداخته می شود.
مؤلف، کتاب را بر اساس موضوع تنظیم کرده، مثلا واژگانی که در موضوع پوشش و اقسام آن جای می گیرند را در ذیل کتاب اللباس آورده است، وی بررسی لهجه ها، تقسیمات جغرافیایی از حجاز، نجد، یمامه، عمان، یمن و شام و تقسیمات قبیله ای از قریش، تمیم، طیء و دیگر قبایل را در نظر داشته و به نمونه های منقول از گویشهای تاریخی عرب چون سبا، حمیر، جرهم، عمالقه، مدین و غسّان نیز توجه نموده است. اینگونه اطلاعات در آثار ابوعبید نه تنها از نظر جمع آوری روایات پیشینیان، بلکه از این لحاظ نیز که در پاره ای موارد به ویژه در مورد لهجه های ثغور شام، شنیده ها و دریافت های شخصی خود اوست، حائز اهمیت است. گذشته از واژه ها، امثال نیز توجه ابوعبید را به خود جلب نموده بود. همچنین بیش از 1002 بیت شعر را به عنوان شاهد لغوی ذکر کرده است.
زنان، پوشیدنیها، غذاها، بیماریها، شهرها، مرکب ها، اسلحه، پرندگان و ظروف دیگر موضوعات مطرح شده در جلد اول است.
[ویکی فقه] الغریب المصنف (کتاب). «الغریب المصنف» اثر ابوعبید قاسم بن سلام خزاعی ، جزء نخستین مجموعه های بزرگ واژه شناسی عربی به شمار می رود که در آن گزیده ی اقوال لغویان پیشین و تحقیقات شخصی مولف گرد هم آمده است و در دو جلد منتشر شده است.
خزاعی این کتاب را که مهم ترین اثر اوست در ضمن کتاب هایی که مشتمل بر ابوابی است و بالغ بر هزار باب می شود تدوین نموده است
گزارش محتوا
جلد اول با مقدمه ای از محقق کتاب در آن زندگی مولف را مورد بررسی قرار داده و دلیل گزینش نام کتاب را ذکر کرده است. وی در ادامه تاریخ تالیف کتاب را به کنکاش می گذارد و نسخ خطی کتاب را ذکر می کند. سپس به متن کتاب پرداخته می شود. مولف، کتاب را بر اساس موضوع تنظیم کرده، مثلا واژگانی که در موضوع پوشش و اقسام آن جای می گیرند را در ذیل کتاب اللباس آورده است، وی بررسی لهجه ها، تقسیمات جغرافیایی از حجاز ، نجد ، یمامه ، عمان ، یمن و شام و تقسیمات قبیله ای از قریش ، تمیم، طی ء و دیگر قبایل را در نظر داشته و به نمونه های منقول از گویشهای تاریخی عرب چون سبا، حمیر، جرهم، عمالقه، مدین و غسان نیز توجه نموده است. اینگونه اطلاعات در آثار ابوعبید نه تنها از نظر جمع آوری روایات پیشینیان، بلکه از این لحاظ نیز که در پاره ای موارد به ویژه در مورد لهجه های ثغور شام، شنیده ها و دریافت های شخصی خود اوست، حائز اهمیت است. گذشته از واژه ها، امثال نیز توجه ابوعبید را به خود جلب نموده بود. همچنین بیش از ۱۰۰۲ بیت شعر را به عنوان شاهد لغوی ذکر کرده است. زنان ، پوشیدنیها، غذاها، بیماریها، شهرها، مرکب ها، اسلحه ، پرندگان و ظروف دیگر موضوعات مطرح شده در جلد اول است. در جلد دوم نیز نه کتاب ذکر شده که عناوین آن عبارت است از: کوه ها، درختان و نباتات، آبها، قنوات، نخلها، ابرها و بارانها، زمان ها و بادها، اوزان اسامی، اوزان افعال، واژه های که ضد یکدیگرند. علی بن حمزة بصری ردیه نویس آثار ادبی، در «التنبیهات» خود به نقد برخی گفته های ابوعبید در کتاب یاد شده پرداخته و او را به فقدان ضبط و بی دقتی متهم ساخته است. در مقابل کسانی چون ازهری بر الغریب المصنف به عنوان منبعی اساسی تکیه کرده، حتی در نقل گفتار پیشینیان، چون ابوزید، ابوعبیده، اصمعی و کسایی بر نقل ابوعبید اعتماد نموده اند.
وضعیت کتاب
تحقیق خوبی بر کتاب انجام گرفته و اختلاف نسخ ، شرح اعلام و آدرس شواهد و اشعار در پاورقی ذکر شده است.
منابع مقاله
...
