دانشنامه اسلامی
بر اساس قراینی که از نوشته های ابو حیان توحیدی به دست می آید، او را متولد دهه دوم سده ۴ ق و ترجیحا ۳۱۰ ق می دانند. زادگاه او را شیراز ، نیشابور و یا واسط ذکر کرده اند. یاقوت که کامل ترین شرح احوال ابو حیان را آورده او را شیرازی الاصل و ابن دمیاطی اصل وی را از نیشابور و بغدادیش می داند. همین اختلاف در زادگاه، سبب ایجاد مباحث مختلفی در توجیه ایرانی و یا عرب بودن وی در میان معاصران شده است. ابو حیان در خانواده ای تنگدست و گمنام به دنیا آمد و به زودی پدر و مادر خود را از دست داد و با سرپرستی عمویش که با او بدرفتاری می کرد بزرگ شد اطلاع مشروحی از جوانی وی در دست نیست.
[ویکی نور] الإمتاع و المؤانسة، اثر عربی ابوحیان توحیدی، کتابی است در موضوعات مختلف، از جمله فلسفه، اخلاق، کلام، شریعت، تصوف، ادب و حساب که در 374ق نوشته شده است.
قفطی در «أخبار الحکماء» در وصف این اثر می گوید: «این کتاب هرکس را که به نحوی در فنون علمی مشارکت داشته باشد، حقیقتا بهره مند می سازد، چرا که ابوحیان به عمق هریک از این فنون فرو رفته است».
کتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب که در سه جزء سامان یافته، شرح مجالس نویسنده با ابن سعدان وزیر می باشد که بر سیاق داستان های هزار و یک شب، در 40 شب ترتیب یافته است.
داستان ها بدین سان تنظیم شده که ابتدا وزیر، مسئله ای را مطرح می کرد و ابوحیان با خاطری آسوده بدان پاسخ می گفت.
موضوعات این مجالس را مطالب گوناگونی درباره فلسفه، اخلاق، کلام، شریعت، تصوف، ادب و حساب تشکیل می دهد و اگرچه از جنگ های ادبی ابوحیان است، اما مسائل فلسفی متعددی در جای جای این کتاب بیان شده است.
[ویکی فقه] الامتاع و المؤانسه (کتاب). کتاب الامتاع و المؤانسة توسط ابو حیان توحیدی ، علی بن محمد بن عباس (۳۱۰ یا ۳۲۰- حدود ۴۰۰ ق) ادیب و فیلسوف قرن چهارم به زبان عربی و در موضوع، ادب و اخبار نوشته شده است.
بر اساس قراینی که از نوشته های ابو حیان توحیدی به دست می آید، او را متولد دهه دوم سده ۴ ق و ترجیحا ۳۱۰ ق می دانند. زادگاه او را شیراز ، نیشابور و یا واسط ذکر کرده اند. یاقوت که کامل ترین شرح احوال ابو حیان را آورده او را شیرازی الاصل و ابن دمیاطی اصل وی را از نیشابور و بغدادیش می داند. همین اختلاف در زادگاه، سبب ایجاد مباحث مختلفی در توجیه ایرانی و یا عرب بودن وی در میان معاصران شده است. ابو حیان در خانواده ای تنگدست و گمنام به دنیا آمد و به زودی پدر و مادر خود را از دست داد و با سرپرستی عمویش که با او بدرفتاری می کرد بزرگ شد اطلاع مشروحی از جوانی وی در دست نیست.
← اساتید
این کتاب شرح مجالس ابو حیان با ابن سعدان وزیر است که بر سیاق داستانهای هزار و یک شب ، در ۴۰ شب ترتیب یافته است. بدین سان که وزیر مساله ای را مطرح می کرد و ابو حیان با خاطری آسوده بدان پاسخ می گفت. موضوعات این مجالس را مطالب گوناگونی درباره فلسفه ، اخلاق ، کلام ، شریعت ، تصوف ، ادب و حساب تشکیل می دهد و اگرچه از جنگهای ادبی ابو حیان است، اما مسائل فلسفی متعددی در جای جای این کتاب بیان شده است. هر مجلس با شعری یا لطیفه ای با نام «ملحة الوداع» یا «خاتمه المجلس» پایان می پذیرد. نوع مطالب، بیانگر چگونگی محافل اشرافی- فرهنگی آن روزگار است، اما در عین حال جوش و خروش جامعه نیز در این کتاب منعکس شده است و ابو حیان در این مورد دقیقا نویسنده ای مردمی است. موضوعات کتاب به قدری متنوع است که تن به هیچ ترتیب و تبویبی نمی دهد بلکه تابع خطورات ذهنی و طیران مرغ خیال است تا جائیکه که در این کتاب مسائلی از هر علم و فنی را می یابیم: ادب، فلسفه، اخلاق، طبیعت ، بلاغت ، تفسیر ، غناء ، سیاست و تحلیل شخصیت فلاسفه و ادیبان معاصر نویسنده و... قفطی در « اخبار الحکماء » در وصف این کتاب می گوید: این کتاب هر کس را که به نحوی در فنون علمی مشارکت داشته باشد، حقیقتا بهره مند می سازد، چرا که ابو حیان به عمق هر یک از این فنون فرو رفته است. بعید نیست که ابو حیان چیزهایی به این کتاب افزوده باشد که در مجلس وزیر بدان نپرداخته است، چرا که او به این قبیل کارها معروف است.
ویژگی کتاب
شاید ابو حیان را بتوان به معنی واقعی کلمه ادیب نامید، ادیبی که از هر فنی بهره جسته است. ابو حیان در میان شیوه های مرسوم نگارش، شیوه پیشوای خود جاحظ را که سخت شیفته او بود، دنبال می کرد. صفت فصاحت و شیوه خطابه بر آثار وی غالب است و در بسیاری موارد حالت پرسش و پاسخ به خود گرفته است. تناسب بین لفظ و معنا، وصل و فصل درست جمله ها، سلامت انشاء، سهولت و بی تکلفی و استفاده از صفت ازدواج و نیز میل به بسط و اطناب از خصوصیات نثر اوست که قلمش را به قلم جاحظ نزدیک می کند. به گفته یاقوت ابو حیان طبع تندی داشت و طعن مردم از ویژگی های بارز آثار اوست. وی در «الامتاع و الموانسة» حتی بسیاری از استادان خود از جمله ابو علی سکویه را مورد انتقاداتی گزنده قرار داده است. از دیگر ویژگی های آثار ابو حیان روح ناامید و مایوس اوست. وی در آثار خود پیوسته زبان به شکایت گشوده و بر آلام خود می گرید. اما بارزترین ویژگی آثار وی آمیختگی ادب و فلسفه در آنهاست. از فواید کتاب «الامتاع» اطلاعی است که درباره نویسندگان رسائل اخوان الصفا به دست می دهد. زکی مبارک احتمال داده که ابو حیان خود از این جماعت بوده است. در حقیقت همدلی و نزدیکی افق فکری ابو حیان با اخوان الصفا لااقل در مرحله ای از زمان قابل قبول است و مشابهت او با اخوان الصفا کم نیست. یکی دیگر از نکات برجسته این کتاب مباحثه ابو سعید سیرافی با متی بن یونس در مقایسه میان نحو و منطق است. به درستی مشخص نیست آنچه در این کتاب آمده، عین مذاکرات مجالس شبانه با ابن سعدان است و یا ابو حیان هنگام گردآوری در آن دخل و تصرف نموده است.
نسخه شناسی
...
