معنی نهایه الاقدام فی علم الکلام

دانشنامه آزاد فارسی

نَهایَةُالاَقدام فی عِلمِ الکَلام
در پاره ای از مباحث کلام تألیف عبدالکریم شهرستانی، به عربی. مؤلف در این اثر با بحث از حدوث عالم به شیوۀ متکلمان به اثبات واجب الوجود و پژوهش در بحث نبوت و تحلیل معجزه و عصمت انبیا و توحید و علم الهی پرداخته است. در ارائۀ اقوال فرقه های کلامی جرح و تعدیل هایی به چشم می خورد. این اثر را آلفرد گیوم تصحیح و در مصر چاپ کرده است.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] نهایة الاقدام فی علم الکلام. نهایة الأقدام فی علم الکلام، کتابی از محمد بن عبدالکریم شهرستانی (متوفی۵۴۸) در علم کلام و به زبان عربی است.
[ویکی فقه] نهایة الأقدام فی علم الکلام، کتابی از محمد بن عبدالکریم شهرستانی (متوفی۵۴۸) در علم کلام و به زبان عربی است.
شهرستانی در این کتاب، به تفصیل، دلایل و ایرادها و پاسخهایی را در زمینۀ عقاید گروههای مختلف در مسائل جدلی مطرح کرده است. پیچیدگی مطالب کتاب، خواندن آن را دشوار می کند.
درک استدلال او، که اغلب ظرافت بسیاری دارد، مستلزم فهم روش اوست.
عناصر فکری شهرستانی
تفکر شهرستانی از عناصر سه جریان فکری، یعنی مکتب اشعری، مکتب ابن سینا و اسماعیلیه، ترکیب شده است.
این سه مکتب اسلامی سده های میانه کم و بیش جمع ناپذیر به نظر می رسند، اما شهرستانی مفاهیم خاصی از دو مکتب اشعری و سینوی را برگرفته است که با مذهب اسماعیلی آشتی پذیرند.
نهایة مکمل کتاب الملل و النحل
نهایة در حکم مکمل کتاب الملل و النحل است که مشتمل بر عقاید گروههای مختلف اسلامی است.
نهایة به بیست فصل تقسیم می شود که در خلال آن ها مباحثی دربارۀ قواعد و مبانی کلام اسلامی به میان می آید و محدودیتهای مکاتب مختلف کلامی نشان داده می شود.
شهرستانی به احتمال بسیار می خواسته است این نکته را روشن کند که حقیقت را در کلام اسلامی، که راه به بن بست می برد، نمی توان یافت.
وی در این اثر، کلام اهل سنّت را با مقایسۀ آرای مختلف معتزلی، فلسفی، شیعی، و ثنوی به دقت تحلیل کرده و با تکیه بر دریافت شخصی خویش به معرفی و تبیین آرا، با شیوه و واژگان خاص خود، پرداخته است.
هدف از نگارش کتاب
...
[ویکی نور] "نهایه الأقدام فی علم الکلام"، تالیف ابوالفتح محمد بن عبدالکریم شهرستانی، کتابی کلامی در مورد بعضی از مسائل اصول دین؛ همچون توحید نبوت و عصمت، در قرن ششم، به زبان عربی نگاشته شده است.
از جمله کتبی است که بسیاری از اهل علم، حواشی کتب شان را از این کتاب أخذ کرده اند.
تعلیق، تخریج و توثیق این کتاب به همراه ضبط نص و اصلاح آن توسط آقای احمد فرید مزیدی انجام گرفته است. این کتاب قبل از این در اروپا و سپس در مصر چاپ شده است.
کتاب حاضر با مقدمه ای از آقای احمد فریدی در جامعه الازهر قاهره آغاز گردیده، سپس ترجمه ای از مولف و بعد از آن اصل کتاب شروع شده است. سبک نگارش این کتاب چنین است که با آوردن اقوال مختلف و سپس رد یا تایید آن قول، با استفاده از برهان به شرح و توضیح مطالب خویش پرداخته است. این کتاب دارای 20 عنوان که از آن به قاعده تعبیر کرده است، تشکیل یافته است. قاعده اول درباره حدوث عالم و بیان استحاله حوادثی که اولی برای آنها نیست و همچنین استحاله وجود اجسامی که تناهی مکانی ندارند، می باشد. در ابواب بعدی این کتاب مباحثی در توحید و ابطال مذهب تعطیل و بحثی پیرامون احوال مطرح شده است. منظور از حال، طبق گفته مولف چیزی نیست که برایش بتوان تعریف حقیقی ذکر کرد، بلکه ضابطه ای برای تقسیم دارد که آن را به ما یعلل و ما لایعلل تقسیم می کند، و منظور از ما یعلل احکامی است که برای معانی که قائم به ذات هستند و ما لایعلل، صفاتی هستند که احکام برای آن معانی واقع نمی شوند.
از مباحث فلسفی چون معدوم و این که آیا معدوم شئ است یا نه و در هیولا و رد بر کسانی که هیولا را بدون صورت وجود اثبات کرده اند و همچنین در علم و اراده ازلی الهی بحث شده است. از حقیقت کلام انسانی و نطق نفسانی سخن به میان آمده است. چون نویسنده این کتاب از اهل تسنن می باشد، طبق قاعده آنان از ادله عقلی و نقلی در مورد رؤیت خدا، بابی را آورده که بیشتر اشاره به اثبات رؤیت روی داستان حضرت موسی(ع) است که می فرمود: "رب أرنی أنظر إلیک".