دانشنامه اسلامی
در آغاز پیدایی نهاد حسبه ، که عصر اقتدار خلفای عباسی بود، فرمان نصب و عزل محتسب را خلیفه یا نایبان او در ولایات صادر می کردند.
تعیین محتسب توسط سلطان یا وزیر
پس از آن که آل بویه و سلجوقیان بر خلفا چیره شدند و سلطنت از خلافت جدا شد، تعیین مناصب دینی ، همچون حسبه ، برعهده سلطان یا وزیر گذاشته شد، اما چون خلفای عباسی هنوز تشریفات درباری را حفظ کرده بودند و شاهان نیز به نام و القاب و خلعت خلیفه برای کسب مشروعیت خود نیاز داشتند، خلفا در نامه ها و فرمان های تشریفاتی، همه وظایف دیوانی و دینی در ولایات، از جمله حسبه، را به امیران و سلاطین واگذار می کردند و گاهی فقط در بغداد بدون واسطه محتسبانی برمی گزیدند.
تعیین محتسب شهرهای کوچک
انتصاب محتسبان در شهرهای کوچک برعهده والیان و حاکمان محلی بود و معمولاً محتسبان از ساکنان محلی انتخاب می شدند، و گاهی وظیفه انتخاب محتسبان برعهده قاضی القضات گذاشته می شد.
مراسم اعطای فرمان حسبه به محتسب
...
