دانشنامه اسلامی
آیه ۹ سوره جمعه را "آیه جمعه" مى گویند: " یا ایهاالذین آمنوا اذا نودى للصلوة من یوم الجمعة فاسعوا الى ذکر الله و ذرواالبیع ذلکم خیر لکم ان کنتم تعلمون؛
جمعه/سوره۶۲، آیه۹.
طبق برخی روایات ، مسلمانان مدینه ، پیش از هجرت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم با یکدیگر گفتند یهود در یک روز هفته اجتماع می کنند (روز شنبه) و نصارا نیز روزی برای اجتماع دارند (یکشنبه)؛ خوب است ما هم روزی قرار دهیم و در آن روز جمع شویم و ذکر خدا گوییم. آنان روز پیش از شنبه را که در آن زمان "یوم العروبه" نامیده می شد، برای این هدف برگزیدند و نماز را به صورت جماعت در آن روز به جا آوردند؛ آن روز "جمعه" نامیده شد؛ زیرا روز اجتماع مسلمانان بود. این نخستین جمعه ای بود که در اسلام تشکیل شد. اما اولین نمازجمعه ای که رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلّم با اصحاب تشکیل دادند زمان هجرت به مدینه بود. آن حضرت روز دوشنبه دوازدهم ربیع الاول هنگام ظهر به منطقه "قبا" در حوالی مدینه وارد شدند. و چهار روز در آن جا ماندند و مسجد قبا را بنیان نهادند. سپس روز جمعه به محله "بنی سالم" آمدند و مراسم نمازجمعه را در آن جا برپا کردند. این نخستین نمازجمعه ای بود که رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلّم در اسلام به جا آورد. خطبه ای هم در این نماز خواندند که نخستین خطبه حضرت در مدینه بود. میان فقهای امامیه درباره حکم اقامه نمازجمعه در زمان غیبت امام زمان علیه السّلام اختلاف است؛ برخی آن را واجب عینی ، برخی واجب تخییری ، برخی مستحب و برخی نیز حرام دانسته اند. آن چه مسلم است وجوب عینی نمازجمعه با حضور امام زمان علیه السّلام است.
تشکیل روز اجتماع مسلمین
در بعضى از روایات آمده است که مسلمانان مدینه، پیش از هجرت پیامبر (ص) با یک دیگر گفتند: یهود در یک روز هفته اجتماع مى کنند (روز شنبه) و نصارا نیز روزى براى اجتماع دارند (یکشنبه) خوب است ما هم روزى قرار دهیم و در آن روز جمع شویم و ذکر خدا گوییم. آنان روز قبل از شنبه را که در آن زمان " یوم العروبه" نامیده مى شد، براى این هدف برگزیدند، و نماز را به صورت جماعت در آن روز به جا آوردند. و آن روز "جمعه" نامیده شد؛ زیرا روز اجتماع مسلمین بود. و این نخستین جمعه اى بود که در اسلام تشکیل شد.
اولین نماز جمعه پیامبر
...
[ویکی اهل البیت] آیه جمعه. آیه 9 سوره جمعه/ 62 را که در آن به حکم نماز جمعه پرداخته شده، «آیه جمعه» نامیده اند.
در این آیه از مؤمنان خواسته شده که هنگام اذان ظهرِ جمعه، خرید و فروش را رها کرده به سوی ذکر خدا و نماز جمعه رهسپار شوند:
«یأیهَا الَّذینَ ءَامَنوا إِذا نودِیَ لِلصّلَوة مِن یومِ الجُمعَةِ فَاسعَوا إِلی ذِکرِ اللّهِ و ذَرُوا البَیعَ ذلِکُم خَیرٌ لَکُم إِن کُنتم تَعلَمون»
در شأن نزول این آیه آمده است که پیش از هجرت پیامبر صلی الله علیه و آله به مدینه، انصار گفتند: یهودیان در هر هفته روز شنبه و نصارا یکشنبه را به عبادت اختصاص داده اند.
برای ما هم مناسب است روزی تعیین شود تا برای عبادت اجتماع کنیم. آن ها «یوم العروبه» (نام روز جمعه پیش از اسلام) را برای این کار برگزیدند و نزد اسعد بن زراره اجتماع کردند. اسعد برای آنان نماز خواند و به آنان پند داد و آن روز را به دلیل اجتماعشان «جمعه» نامیدند و این آیه نازل شد.
