دانشنامه اسلامی
آیه: «... فَمَنِ اعْتَدى عَلَیکمْ فَاعْتَدُوا عَلَیهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدى عَلَیکمْ ...»؛
بقره/سوره۲، آیه ۱۹۴
بر اساس این آیه شریفه، هر کسى که به ناحق به حریم دیگرى تجاوز نماید، دیگرى مى تواند در مقام دفاع و گرفتن حق خود مقابله به مثل کند.
کاربرد آیه اعتداء در ابواب فقه
از این قانون کلّى، در باب هاى: جهاد، غصب، حدود و قصاص، فروع متعدّدى استخراج شده است.
← نمونه هایی از احکام مربوط به آیه اعتداء
...
[ویکی شیعه] آیه اعتداء. آیه اِعْتِداء صد و نود و چهارمین آیه سوره بقره درباره مشروع بودن پاسخ به دشمنِ متجاوز، حتی در ماه حرام. در اسلام، جنگ در چهار ماه قمری حرام است. از این آیه در فقه، قاعده اعتداء استنباط شده که در بابهای مختلف فقهی مورد استفاده است.
واژه اعتداء برگرفته از کلمه عدو به معنای تجاوزگری به انگیزه سیطره یافتن معنا شده است. آیه اعتداء آیه ۱۹۴ سوره بقره درباره مشروع بودن تقابل با دشمن تجاوزگر در ماههای حرام است. ماه های حرام به چهار ماه محرم، رجب، ذی القعده و ذی الحجه گفته اند که جنگیدن در آن حرام دانسته شده، اما جنگ دفاعی در این چند ماه بنابر این آیه جایز و مشروع دانسته شده است. آیه به این نکته اشاره دارد که شکستن حرمت هر چیزی که در دین حرمت دارد از جمله ماه حرام، خانه خدا، جان، آبرو باعث میشود قصاص و تلافی کردن مشروع باشد.
در سال ششم هجرت که پیمان صلح حدیبیه امضا شد پیامبر(ص) و اصحاب برای شرکت در مراسم حج به منطقه حدیبیه رسیدند. مشرکان در آن جا با اهانت به پیامبر و اصحاب و پرتاب سنگ و تیر به آنان، مانع ورود مسلمین به مکه شدند. به تلافیِ این رفتار مشرکان و عدم رعایت حرمت ماه ذی القعده، این آیه نازل شد.
[ویکی اهل البیت] آیه اعتداء. آیه 194 سوره بقره/ 2 «آیه اعتداء» (تعدّی) نام گرفته است.
بر اساس شأن نزولی که در ذیل این آیه آمده است، مشرکان عرب که از پیامبر شنیده بودند جنگ در ماه های حرام (ذی القعده، ذی الحجه، محرم و رجب) در اسلام جایز نیست، درصدد بودند خود حرمت این ماه ها را شکسته به مسلمانان هجوم برند که این آیه فرود آمد و اجازه داد در صورتی که آن ها حرمت این ماه ها را نگاه نداشتند، مسلمانان نیز بتوانند با مشرکان وارد جنگ شوند و همان گونه که آنان تعدی و ستم می کنند، بر آنان تعدّی شود.
«الشَّهرُ الحَرامُ بِالشَّهرِ الحَرامِ و الحُرُمتُ قِصاصٌ فَمنِ اعتَدَی عَلیکُم فَاعتَدوا عَلیهِ بِمثلِ مَا اعتَدی عَلیکُم»
