دانشنامه اسلامی
در مورد تاریخ دقیق تولد ، زندگی ، محل تولد و حتی مرگ او اطلاعات دقیق نیست، ولی بیشتر منابع گفته اند که حدود سال ۱۰۳ ق تا ۱۰۷ ق متولد شد. برخی منابع وی را از مردم کوفه می دانند ولی به نقل عده ای، او ایرانی و زادگاهش طوس ، از شهرهای خراسان بوده است. پدرش حیان، بن عبدالله بود.
شغل
گویند که او از قبیله ازد در کوفه بوده است و شغل او داروفروش و به جنبش عباسیان پیوسته بود. او جزء داعیانی بود که بزرگان جنبش او را برای دعوت مردم خراسان انتخاب کرده بودند.جابر سال های جوانی را در طوس بود و طبق گفته ابن ندیم به علت مناسب بودن آب و هوای کوفه بعدا در کوفه مشغول به کار شد و به شغل کیمیاگری پرداخت. در سال های میانی زندگیش، به عراق و بغداد آمد، با جعفر برمکی آشنا شد و با وساطت او به دربار هارون الرشید پنجمین خلیفه عباسی رفت. برمکیان که خودشان به کیمیا علاقه زیادی داشتند، از جابر حمایت کردند. ظاهرا او کتابی درباره صناعت کیمیا ، برای جعفر برمکی نگاشته بود و در این کتاب، آزمایش های عجیبی را درباره یک روش بسیار پیشرفته کیمیاگری وصف کرده بود. سال ۱۸۸ ق، با افول برمکیان در زمان هارون الرشید، جابر از دربار بغداد کناره گرفت و به کوفه برگشت و زندگی مخفیانه اش را در کوفه ادامه داد. این که صفت کوفی در روایات زیادی به دنبال نام جابر آمده، نشانگر زادگاه او نیست، بلکه بیشتر به این علت است که او مدت ها در کوفه اقامت داشت.
شاگردی امام صادق
درباره این مطلب که آیا جابر از شاگردان امام صادق علیه السّلام بوده یا نه، بحث های زیادی شده است. در مهم ترین منابع، نخستین رجال شیعه ، مانند کشی ، نجاشی و شیخ طوسی که آثارشان به دست ما رسیده، نامی از جابر نمی برند، چه برسد به این که او را در میان اصحاب امام صادق علیه السّلام ذکر کنند، ولی عده ای از مولفان از جمله ابن ندیم ، سید طاوس ، ابن خلکان و تستری و پاره منابع متاخره مانند حسین بن محمد زیدی حسینی مؤلف دستورالمنجمین و دیگران، تصریح دارند بر این که او از شاگردان امام جعفر صادق علیه السّلام بود. البته باید این ارتباط کوتاه مدت باشد، زیرا شهادت امام صادق علیه السّلام حدود ۲۰ سال بعد از تولد جابر اتفاق افتاد.
شیمی دان عرب
...
