کاکوس
فرهنگ فارسی
دانشنامه عمومی
ویرژیل او را هیولایی آتشین نفس، تیتوس لیویوس و هوراس یک چوپان و دانته یک سانتور می دانند.
او در غاری در ایتالیا و در جایی که بعدها شهر روم بنا شد می زیست. در آنجاها، او برای افراد ساکن رعب و وحشت ایجاد می کرد و از گوشت ساکنانش تغذیه می کرد و سَرهای قربانیان خویش را بر درب های غارش میخ می کرد تا سرانجام به دست هرکولس از پای درآمد.
برطبق روایت اواندر، [ یادداشت ۱] هرکول پس از کشتن گروئون و ربودن گاوهایش نزدیک آشیانه ی کاکوس توقف کرد تا گاوان را با علوفه ی تازه بازپروری کند. پس چون در نزدیکی رود تیبر به خواب رفت، کاکوس، مسحور زیبایی آن گاوان، مخفیانه هشت تای آنان را به غارش کشاند، آنهم نه با کشاندن افسارشان، بلکه دُمشان؛ زیرا می خواست ردپاهایی معکوس و گیج کننده برای هرکول باقی گذاشته باشد. پس چون هرکولس از خواب برخاست، نظری بر احشام انداخت و دید که چندتایشان کم است. پس به نزدیک ترین غار شتافت، لیکن دید که سمت وسوی تمامی ردپاها نه به داخل غار، بلکه به بیرونش است. پس گیج و مبهوت شروع به دور کردن بقیه ی گله از آن مکان ناامن کرد. چون داشت گله را دور می برد، شماری از ماده گاوانش براثر نبودِ ماده گاوانِ دیگر زوزه ای کشیدند؛ ازقضا ماده گاوان محبوس در غار کاکوس نیز با زوزه ای متقابل پاسخشان دادند که به سمع هرکول رسید و این پهلوان را متوجه غار کرد. پس به سمت غار رفت. کاکوس کوشید از خود دفاع کند، لیکن با ضربه ی هرکول از پای درآمد و اهالی محل، از جمله اواندر که از دست آن هیولا رسته بودند، هرکول را ستودند و مذبحی موسوم به «بزرگ ترین محراب» وقفش کردند.
دانشنامه آزاد فارسی
در اساطیر روم، پسر غول پیکر ولکان. او تعدادی از گاوهای هرکول را ربود و به دست او کشته شد.
