معنی خواجوی کرمانی محمود بن علی

دانشنامه آزاد فارسی

خواجوی کرمانی، محمود بن علی (کرمان ۶۸۹ـ شیراز ۷۵۳ق)
(کمال الدین ابوالعطاء) شاعر ایرانی. پدرش از اعیان کرمان بود. از جوانی به سفر پرداخت و با بزرگان بسیاری ازجمله علاءالدولۀ سمنانی ملاقات کرد. مرید شیخ امین الدین کازرونی بود. ابوسعید بهادر پسر الجایتو، خواجه غیاث الدین محمد رشیدی و برخی شاهان آل مظفر را مدح گفت. در شیراز با حافظ ملاقات کرد و میان آن دو رابطۀ عمیقی پدید آمد. بعضی از غزل های حافظ در جواب غزل های اوست. بیشتر اشعار خواجو، عرفانی و به سبک عراقی است. در ستایش خاندان رسالت نیز اشعاری دارد. به سبب مهارت در شعر و سبک های شعری او را نَخْلْ بند شعرا خوانده اند. قدرت ابداع و مضمون آفرینی در قالب های دشوار و ردیف های سخت، انتخاب اوزان مهجور و کاربرد ملمع و جناس از ویژگی های شعری اوست. از آثارش: صنایع الکمال؛ بدایع الجمال در ۴,۳۴۰ بیت؛ خمسه ای به تقلید از نظامی به نام های مثنوی گل و نوروز (تهران، ۱۳۵۰ش)، مثنوی همای و همایون (تهران، ۱۳۴۸ش)، مثنوی روضة الانوار، مثنوی کمال نامه، و گوهرنامه سروده که به تصحیح سعید نیاز کرمانی با نام خمسۀ خواجوی کرمانی به چاپ رسیده است (تهران، ۱۳۷۰ش).

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] کمال الدین ابوالعطا محمود بن علی بن محمود، متخلص به «خواجوی کرمانی»، شاعر و عارف بزرگ و برجسته ایرانی سده هشتم، در تاریخ سوم دی ماه سال 669ش، مطابق با 20 ذی الحجه سال 689ق در کرمان به دنیا آمد. او را نخلبند شعرا، خلاق المعانی و ملک الفضلا نامیده اند.
هنوز پسر بچه ای بیش نبود که شایستگی خود را با سرودن قصیده تاریخ حمام یزد نشان داد. این قصیده بر دیوارهای این بنا نقش شد و برای همیشه باقی ماند.
وی که از خانواده ای سرشناس بود، دوران کودکی را در کرمان گذرانید و سپس سفرهای طولانی به حجاز، شام، بیت المقدس، عراق، مصر و بعضی از بندرهای خلیج فارس کرد و در این سفرها، توشه ها از دانش و تحقیق اندوخت. خواجو چندگاهی در بغداد اقامت گزید و در سال 732ق مثنوی همای و همایون را بنام سلطان ابوسعید و وزیرش غیاث الدین محمد در آن شهر به انجام رسانید و در سال736ق به ایران بازگشت اما چون ابوسعید بهادرخان را مقتول یافت و غیاث الدین محمد هم مدتی، پس از ورود خواجو به دست مخالفانش به قتل رسید و خواجو به قول خود سلطانیه بی سلطان را لایق اقامت ندیده و به اصفهان رفت و پس از چندی اقامت، از آنجا به کرمان و فارس سفر کرد و در پناه خاندان اینجو علی الخصوص در ظل عنایت شاه شیخ ابواسحق درآمد.
از میان معاصران خواجو، حافظ از همه مشهورتر است. خواجو، که به سال و تجربت شاعری بر حافظ تقدم داشت، در مدتی که مقیم شیراز بود، مانند دوستی که سمت رهبر داشته باشد، بر اندیشه حافظ پرتو تعلیم افگنده بود و به همین سبب است که در دیوان خواجه شیراز بیت های بسیاری را می بینیم که به تقلید یا به استقبال از غزل های خواجو ساخته و یا گاه معنی و لفظی از او اقتباس کرده است.
خواجو را به دلیل هنرنمایی هایش در عالم شعر، «نخل بند شاعران» لقب داده اند. دیوان او دارای وجه های ممتاز است که شامل نغز و معما هم هست و به علاوه، قصیده های زیادی در نعت ائمه(ع) و بالاخص حضرت علی(ع) سروده است. وی در غزلیاتش از سبک عراقی و سعدی پیروی کرده است.
- شش مثنوی در وزن های گوناگون با این نام ها: سام نامه، همای و همایون، گل و نوروز، روضة الانوار، کمال نامه و گوهرنامه. پنج مثنوی اخیر بر روی هم خمسه خواجو را تشکیل می دهد.