دانشنامه اسلامی
امر به معروف در اصطلاح به معنای فرمان دادن به هر کاری است که حُسن آن از نظر عقل و شرع شناخته شده است و نهی از منکر به معنای باز داشتن از هر کاری است که حُسن آن از منظر عقل و شرع ناشناخته است یا عقل یا شرع به قُبح آن حکم می کند. در منابع، تعبیراتی گوناگون در تعریف امر به معروف و نهی از منکر شده؛ ولی از مجموع آن ها همین معنا قابل استنباط است.
فروع دین
امر به معروف و نهی از منکر دو فرع مهم از فروع دین و از ضروریات اسلام به شمار می رود و با توجه به این که احکامی مشترک دارند و غالباً در آیات و روایات در کنار هم آمده اند، هر دو موضوع در یک مقاله طرح شده است.
← اولین استعمال
بنابراین می توان گفت امر به معروف و نهی از منکر در اصطلاح عبارت است از هر اقدامی که به تحقق معروف کمک و از وقوع منکر جلوگیری کند؛ چه با گفتار باشد و چه با کردار و رفتار. در عین حال برخی از فقها با الهام از مفهوم کلمه «امر» و «نهی» شرط کرده اند که امر به معروف و نهی از منکر از موضع برتر و آمرانه باشد؛ مثلا باید گفت « نماز بخوان» و « شراب ننوش» و با خواهش و موعظه کردن امر به معروف و نهی از منکر محقق نمی شود. تعلیم جاهل نیز هرچند اصطلاحاً با امر به معروف و نهی از منکر متفاوت است؛ ولی با همان ملاک واجب شده است، ازاین رو در برخی روایات بر آموزش جاهل نیز امر به معروف و نهی از منکر اطلاق شده است: «إِنّما یُؤمَر بالمعروفِ و یُنهی عن المنکر مومنٌ فیتعظ أو جاهِلٌ فیتعلَّم»
احساس مسئولیت
...
[ویکی نور] امر به معروف و نهی از منکر در قرآن. امر به معروف و نهی از منکر در قرآن، تألیف محمد سروش، با هدف آموزش قرآن و معارف قرآنی، توسط پژوهشکده تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه در سپاه تهیه شده است.
کتاب، مشتمل بر یک مقدمه و هفده درس است. در هریک از دروس با توجه به آیات قرآن کریم یکی از مباحث مرتبط با امر به معروف و نهی از منکر مطرح شده است.
در درس اول، ارزش و اهمیت امر به معروف و نهی از منکر بیان شده است. نویسنده تأکید می کند که امر به معروف و نهی از منکر یکی از واجبات اسلامی است که آیات متعددی از قرآن بر ارزش والای آن، گواهی می دهد. بر طبق آیه 110 سوره آل عمران انجام این فریضه الهی، ملاک امتیاز امت اسلامی از سایر امت ها معرفی شده است. همچنین بر طبق آیه 199 سوره اعراف از جمله وظایفی است که بر عهده پیامبر (ص) نهاده شده است .
در درس های دوم و سوم کتاب به ریشه ها و عوامل بی اعتنایی به مسئولیت های اجتماعی و بروز بی تفاوتی پرداخته شده است. نویسنده این بحث را با این سؤال مطرح می کند که چرا بسیاری از مسلمانان توجه و اهتمام لازم به این اصل اسلامی را ندارند؛ نه برای جلوگیری از مفاسد و منکرات اقدام به «نهی از منکر» می کنند و نه برای تحقق خوبی ها «امر به معروف» می کنند .
در درس چهارم به بررسی ضرورت شناخت امر به معروف و نهی از منکر پرداخته شده است: «برای امر به معروف و نهی از منکر باید «معروف و منکر» را شناخت و دانست که چه کاری در محدوده «معروف» قرار دارد تا امر به آن لازم باشد و چه کاری در محدوده «منکر» جا می گیرد تا نهی از آن واجب باشد؛ ازاین رو، آنان که بدون شناخت صحیح از معروف و منکر دیگران را امر و نهی می کنند نه تنها خدمتی انجام نداده اند، بلکه چه بسا باعث گمراهی دیگران نیز می شوند...» .
