دانشنامه اسلامی
نوشتار حاضر دستاورد پژوهشی است که با هدف بررسی تاثیر امام و اندیشه های ایشان و همچنین اثر انقلاب اسلامی بر سایر جنبش ها و بیداری اسلامی انجام می گردد. نتایج این پژوهش که به روش اسنادی و کتابخانه ای گردآوری شده است به طور مختصر گویای آن است که به عقیده بسیاری از صاحب نظران، هرچند انقلاب اسلامی ایران به رهبری حضرت امام رخدادی سیاسی بود که در درون جامعه ایران صورت گرفت؛ اما ویژگی عام و جهانی آن که برخاسته از عنصر مذهب و خصلت دینی آن بود، موجب می شد که این تحول تاریخی در مرزهای جغرافیایی ایران اسلامی محدود نمانده و تا اقصی نقاط جهان اسلام و بلکه جوامع بشری و جنبش های درونی آن ها تاثیرات عمیق و جدی از خود برجای گذارد.این انقلاب دست کم در سه سطح بر جنبش های اسلامی در جهان اسلام اثر می گذارد. در جوامعی که جنبش های اسلامی وجود نداشته اند، این انقلاب باعث به وجود آمدن آن ها می شود (کشورهای حاشیه خلیج فارس) در جوامعی که جنبش های اسلامی وجود داشته، اما فعال نبوده اند، این انقلاب باعث تحرک، پویایی و فعال شدن آن ها می شود (کشورهای شبه قاره هند و کشورهای آسیای جنوب شرقی) و در آخر در جوامعی که این جنبش ها وجود داشته و فعال بوده اند، این انقلاب باعث پویایی حداکثری آن ها می شود (مصر، لبنان و عراق).
مقدمه
قرن بیستم را قرن انقلاب ها و نهضت های اجتماعی می نامند. انقلاب ها و نهضت هایی که در این قرن رخ داده است عبارتند از: انقلاب مکزیک، انقلاب چین، انقلاب کوبا، انقلاب الجزایر، انقلاب ویتنام و در آخر انقلاب ایران برخی از این رخدادها با تمامی اهمیت آنها، دامنه اثر محدودی از خود به جای نهاده و در مقابل برخی پویایی جریانات درونی خود را حفظ کرده و گستره کلانی از ساختارها و فرآیندهای نظام بین الملل را تحت تاثیر قرار دادند. بنابراین باید حرکت های انقلابی را از زاویه ای خاص، بر دوگونه بدانیم. بخشی از این انقلاب ها ـ به دلیل ماهیت ایدئولوژیک محدود خود ـ تنها حرکتی در چهارچوب مرزهای یک کشور بوده و دیدگاه فراملی ندارد. این مساله درباره انقلاب هایی که رنگ ملی گرایی دارد، به خوبی قابل رؤیت است. آنها در مبارزه بر ضد دیکتاتوری و در قالب حفظ منافع ملی و قومی، دست به انقلاب زده و به هیچ روی، حساسیتی روی ملت ها و کشورهای دیگر ندارند. درست مانند ادیانی که در چهارچوب قومی خاص عمل کرده و هیچ تمایلی به فراگیر شدن دین خود ندارند. گفتنی است که این قبیل انقلاب ها و تحول ها نیز ممکن است غیرمستقیم ملت های همجوار را نسبت به منافع ملی شان و نیز وضعیتی آگاه کنند که در آن به سر می برند و به آنان جرأت و جسارت مبارزه را بدهد. همانند تاثیر شکست روسیه از سوی ژاپن در سال ۱۹۰۵ که سخت به مردم ایران شهامت بخشید و در مقدمات انقلاب مشروطیت در ایران (۱۹۰۶) مؤثر افتاد.
خصوصیت بعضی از انقلابها
بخش دیگری از انقلاب ها، به لحاظ داشتن ایدئولوژی فراملی، نه تنها به مسائل داخلی توجه دارند که به بسط اندیشه انقلابی خود در فراسوی مرزهای ملی خود نیز می اندیشند. جنبش هایی که به نوعی دیدگاه انترناسیونالیستی دارند، در این بخش جای می گیرند. انقلاب اسلامی ایران یکی از این انقلاب ها است که به لحاظ اسلامیت و پیشینه اندیشه اتحاد اسلامی، بیش از هر حرکت دیگری در جهان، در پی بسط اندیشه های انقلابی خود نخست در کشورهای اسلامی و پس از آن در جهان برآمد. مبنای این نگرش، از آن رو است که اسلام متعلق به ملتی خاص نیست و هدف آن نجات محرومان و مستضعفان از سلطه فکری و اقتصادی مستکبران است. به همین دلیل بررسی ارتباط آن با جهان خارج از خودش، نه تنها در قالب های معمولی روابط خارجی هر انقلاب و کشور با کشورهای دیگر، بلکه به لحاظ اصرارش بر بسط اندیشه انقلابی و اثری که بر جنبش های دیگر دارد، دارای اهمیت و قابل بررسی است. این انقلاب به تعبیر بسیاری از اندیشمندان، از مهم ترین تحولات سیاسی اجتماعی دنیا در نیمه دوم قرن بیستم به شمار می رود و شکل گیری این انقلاب در کنار فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، ازجمله حوادثی است که تاثیر شگفت آوری در ورای مرزها و نظام بین الملل برجای گذارده و تحولات ناشی از آنها، عناصر درونی نظام بین الملل را به شکل عمیقی تحت تاثیر قرار داده اند. همچنین ابعاد وسیع آن و امواج ناشی از آن اندیشمندان بسیاری را به خود معطوف ساخته است. هرچند برخی با دغدغه های دولتی بر آن نگریسته اند و محدودیت های نگاه های سیاسی قدرت های ریز و درشت را در نوشته ها و تحلیل های خود اعمال کرده اند؛ اما بسیاری نیز از دریچه نگاه تحلیلگرانه و عالمانه به کنکاش در جوانب امر برآمده اند. بهت و شگفت زدگی نه تنها در بین سیاست مداران، بلکه عرصه های دانشگاهی و پژوهشی را نیز در برگرفته است.
← ذکر یک نمونه
...
